Nhà văn Hữu Phương, tên thật là Nguyễn Hữu Thê, sinh ngày 26/12/1949 tại xã Đại Trạch, Bố Trạch. Năm 1972, ông tốt nghiệp đại học Sư phạm Vinh, trở thành một giáo viên dạy toán ở Trường phổ thông cấp 3 Bắc Quảng Trạch. Năm 1973, ông chuyển qua giảng dạy tại Trường Sư phạm Quảng Bình (nay là Trường đại học Quảng Bình).

 

Năm 1982, ông vào Huế giảng dạy ở Trường cao đẳng Sư phạm Bình Trị Thiên. Từ năm 1993, ông chuyển về công tác ở Hội Văn học-Nghệ thuật Quảng Bình. Ông từng giữ chức vụ Phó Chủ tịch Hội Văn học-Nghệ thuật Quảng Bình (1993-1998), Chủ tịch Hội Văn học-Nghệ thuật Quảng Bình (1998-2009) và Chi hội trưởng Chi hội Nhà văn Việt Nam tại Quảng Bình từ năm 1993-2022.

 

Sự ra đi của nhà văn Hữu Phương đã làm sống dậy trong lòng chúng ta những ký ức đẹp về ông-một nhà giáo tâm huyết với nghề, một người yêu thơ đã sáng tác nhiều bài thơ đầu tay đi vào lòng người. Sau này, truyện ngắn và tiểu thuyết đã đến với ông như duyên nợ. Đến khoảng những năm 1984, 1985 ông chuyển hẳn sang văn xuôi. Hẳn bạn đọc còn nhớ truyện ngắn đầu tiên “Trăng sáng vườn dưa” gây ấn tượng mạnh trên Tạp chí Sông Hương bởi tính nhân văn và cái đẹp của con người. Một loạt truyện ngắn và tiểu thuyết sau đó đưa ông thành nhà văn kỳ cựu của miền Trung nói riêng và cả nước nói chung. 

Nhà văn Hữu Phương đã để lại cho văn học Quảng Bình nói riêng và văn học Việt Nam nói chung nhiều tác phẩm có giá trị. Truyện ngắn “Trăng sáng vườn dưa” là cú hích để ông liên tiếp mở rộng sân chơi ở Tạp chí Văn nghệ Quân đội, Báo Văn nghệ và tạp chí tỉnh bạn với các truyện, như: “Ông Điện Biên”, “Bến cũ”, “Cổ tích mùa thu”, “Con người thánh thiện”, “Thầy giáo làng”, “Đêm hoa quỳnh nở”…

Các tập truyện ngắn: “Con người thánh thiện” (1991), “Đêm hoa quỳnh nở” (1995), “Hoa cúc dại” (1997), “Khách má hồng” (2002), “Anh bộ đội và cô gái mặc quần phục xanh” (2011), “Ba người trên sân ga” (2014). Các tiểu thuyết “Chân trời mùa hạ” (2011), “Súng nổ bến Thiên Đường” (2014), “Quay đầu lại là bờ” (2019) lần lượt ra mắt. Truyện ngắn “Ba người trên sân ga” được chuyển thể thành phim “Đời cát” (kịch bản: Nguyễn Quang Lập; đạo điễn: Nguyễn Thanh Vân), với nhiều giải thưởng lớn trong và ngoài nước.

Nhà văn Hữu Phương đã bén duyên với nhiều giải thưởng: Giải thưởng Cuộc thi truyện ngắn của Tạp chí Văn nghệ Quân đội (1989-1990) cho truyện ngắn “Đêm hoa quỳnh nở”; giải ba giải Cây bút vàng lần thứ hai của Bộ Công an (1998-2001) cho truyện ngắn “Hoa sim tím”; giải thưởng của Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng cho bút ký “Cha Lo mùa mưa đến sớm”; giải nhì cuộc thi tiểu thuyết lần thứ III (2006-2010) của Hội Nhà văn Việt Nam, kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long-Hà Nội, giải thưởng của Bộ Nông nghiệp-PTNT về đề tài nông nghiệp, nông dân, nông thôn Việt Nam cho tiểu thuyết “Chân trời mùa hạ”; giải nhì cuộc thi tiểu thuyết lần thứ V (2016-2019) do Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức cho tiểu thuyết “Quay đầu lại là bờ”; và các giải thưởng văn học nghệ thuật Lưu Trọng Lư lần thứ I, II, III, IV, V, VI.

 

Hữu Phương là một trong số những cây bút văn xuôi kỳ cựu của miền Trung. “Chân trời mùa hạ” của ông là một tiểu thuyết có giá trị về mặt tư liệu, mang chất tự sự của một giai đoạn lịch sử về văn học hiện thực đơn thuần, đơn tuyến; mặc dù bị thi pháp hiện thực xã hội chủ nghĩa ràng buộc, chi phối nhưng nó vẫn phản ánh chân thực thân phận con người cũng như sự dẻo dai của người dân miền Trung trong những năm tháng bom đạn.

 

Trong buổi tọa đàm về “Chân trời mùa hạ” diễn ra ở Thủ đô Hà Nội, nhà văn Hữu Phương đã tâm sự: “Tôi viết “Chân trời mùa hạ” không phải để viết về chiến tranh, mà qua chiến tranh để nói về những số phận trên mảnh đất quê tôi, về sức mạnh của hậu phương đối với tiền tuyến lớn”. Đúng thế! “Chân trời mùa hạ” hội tụ biết bao thân phận của con người. Mỗi số phận của con người là một dấu ấn nhói đau, xót đắng. “Chân trời mùa hạ” là một trong số những cuốn tiểu thuyết của văn học miền Trung viết về đề tài chiến tranh đáng có, mang đến độc giả nhiều lý thú.

 

Từ “Chân trời mùa hạ” đến “Quay đầu lại là bờ”, bút lực của ông ngày một sắc nét hơn. Tiểu thuyết “Quay đầu lại là bờ” được bạn đọc đánh giá là một trong những tiểu thuyết thành công của ông, khẳng định bút lực và năng lượng sáng tạo dồi dào. “Quay đầu lại là bờ” đã đứng hẳn về phía đau thương của con người, lắng vào bề sâu của cuộc chiến, để sòng phẳng những gì mà cuộc chiến gây ra. Những tâm tư của các nhân vật trong tiểu thuyết là những dòng đối thoại đa thanh.

 

Chính các khoảng trống, sự chênh lệch trong thế giới nội tâm của các nhân vật đã giúp nhà văn phản ánh sâu sắc, luận bàn cởi mở, đa chiều, bộc lộ tư duy, quan điểm nghệ thuật về chiến tranh từ góc nhìn hậu chiến. Chiến tranh có thể chia cắt đất nước, chia cắt gia đình, tình yêu, bạn bè,… nhưng tình yêu thương sẽ gắn kết, hóa giải mọi ngăn cách, mâu thuẫn, xung đột.

 

Trong những ngày chống chọi với bệnh tật, nhà văn Hữu Phương vẫn không ngừng viết. Tôi thường gọi điện thoại, gửi email hoặc tin nhắn trao đổi với nhà văn Hữu Phương về văn chương, về cuộc sống. Lần nào, ông cũng rất hồ hởi, kể về những cái đã và đang viết. Ông bảo ông vẫn giữ thói quen đi bộ hai tiếng mỗi ngày và vẫn ngồi vào bàn viết đều đặn.

 

Khi ở bệnh viện tại Thừa Thiên-Huế, trong lúc truyền, ông gọi điện cho tôi, nói: "Chú buồn lắm, chú muốn có người chuyện trò cùng chú". Hai chú cháu say sưa nói về ba cuốn tiểu thuyết sắp viết xong, gần hai tiếng đồng hồ mà vẫn không ngớt chuyện. Cô Quách Thiếu Hoa, người bạn đời của ông, từng là giảng viên giảng dạy ở Trường đại học Quảng Bình nay đã nghỉ hưu, chia sẻ: Chú ốm đau, nhưng lúc nào đỡ mệt là mở máy tính ra gõ ngay.

 

Hiện tại, nhà văn Hữu Phương đã hoàn thành cuốn tiểu thuyết, được Nhà xuất bản Văn học cấp phép, nhưng sách chưa kịp in thì ông đã vội vàng về cõi vĩnh hằng. Hai cuốn tiểu thuyết về vùng đất cát trong chiến tranh vẫn còn dang dở. Đây là một tổn thất, thiệt thòi lớn cho văn học Quảng Bình và cả nước.

 

Nhà văn Nguyễn Bình Phương từng nói: “Khi nhà văn nằm xuống, đồi núi của anh ta mới trồi lên”. Điều này rất đúng với đời sống văn chương. Nhưng với những gì nhà văn Hữu Phương cống hiến và để lại, ông đã xây được ngọn đồi riêng cho mình.

 

Người đọc sẽ mãi nhớ đến ông, một con người sống có trách nhiệm và hết mình với văn chương!