Sáng cuối tuần, theo chân anh Phạm Thái Sỹ (xã Quang Phú, TP. Đồng Hới), một người dân miền biển chính hiệu men theo những đồi cát dài dọc ven biển Quang Phú. Len giữa rừng thông chắn cát là những bụi xương rồng còn đọng sương đêm. Thân cây khẳng khiu vươn lên giữa nắng, giữa gió và nồng nàn vị biển. Mùa này, xương rồng đang độ trổ bông. Những búp xương rồng bé xíu rải dọc theo từng thân cây, đợi ngày hé nụ. Thân xương rồng đan kết vào nhau như chở che, bao bọc, thành lũy giữ đất, giữ cát, giữ cả hồn quê làng biển.

 

Anh Sỹ bảo, với người dân vùng cát như anh, lớn lên đã thấy những thân xương rồng đầy gai mọc san sát trên các động cát dài sát biển. Xương rồng tạo thành hàng rào xanh, bao bọc lấy những ngôi nhà, thửa vườn mà đất và cát hòa lẫn vào nhau. Và anh, như bao thế hệ người dân sinh ra từ cát, lớn lên trên cát, xương rồng là món ăn cùng họ đi qua những ngày đói khổ. Trở về từ những chuyến vươn khơi, người đàn ông làng biển thường mang theo nhiều hải sản tươi ròng. Bằng sự khéo léo, phụ nữ làng biển lại chế biến chúng cùng món xương rồng mọc quanh vườn nhà, tạo nên nhiều món ăn thanh mát, giải nhiệt trong ngày nắng nóng.

Từ loại cây gai góc này, họ nấu thành canh xương rồng cá đuối, món nộm xương rồng hay xương rồng xào mỡ… Ngày nay, hương vị ấy đã vươn ra khỏi những mâm cơm người làng biển, trở thành món ăn mà du khách “nhất định phải thử mỗi khi đến với biển Quảng Bình”. Trong đó, vị thanh mát, đậm đà của món canh xương rồng cá đuối được thực khách ưa chuộng hơn cả. Nguyên liệu bình dân và sẵn có nhưng để chế biến nên món canh xương rồng cá đuối chuẩn vị, hấp dẫn là cả một câu chuyện chứa đựng tình yêu, sự trân trọng của những người dân vùng cát.  

 

 “Sáng sớm thường là lúc thích hợp nhất trong ngày để hái xương rồng chế biến thành món ăn. Bởi thời điểm này, thân xương rồng còn mọng nước nên sẽ thanh mát hơn nhiều. Buổi chiều, thân xương rồng sẽ khô đi, khi nấu, vị không còn thanh mà chát hơn”, anh Sỹ kinh nghiệm bảo thế. Nói rồi, anh tỉ mỉ lựa những thân còn non mọc lẫn bên trong các cụm xương rồng đang đan dệt, quấn quýt vào nhau. Chỉ vừa đôi phút, chiếc rổ anh mang theo đã đầy ắp những thân xương rồng còn mọng nước, đủ đầy nguyên liệu cho nhiều ngày phục vụ thực khách.

 

Không phải tất cả các loại xương rồng trên cát đều chế biến được thành món ăn mà chỉ có xương rồng năm cánh (hay còn gọi là xương rồng ngôi sao) mới chuẩn vị. Loại xương rồng này cũng giúp cho việc trang trí trở nên đẹp mắt hơn. Xương rồng trước khi chế biến phải được sơ chế bằng cách loại bỏ phần gai nhọn bên ngoài, rồi bóc hết lớp màng xanh. Lúc này, từng khúc xương rồng phô ra lớp thân xanh non, mịn và mọng nước. Sau khi thái thành từng lát mỏng, xương rồng sẽ được đưa lên bếp đun thật sôi để giảm độ nhớt và vị chua, khi ngả vàng, sẽ được vớt ra đổ chung với cá đuối.

 

“Cá đuối chọn nấu canh xương rồng phải bảo đảm độ tươi, được cắt thành từng khúc nhỏ, phi thơm với gia vị trước khi cho xương rồng vào nấu chung. Chỉ cần sôi lại là tắt bếp và cho vào ít rau thơm, vậy là có được món canh xương rồng cá đuối thơm ngon, ăn một lần là nhớ mãi”, anh Sỹ cười nói.

Canh xương rồng cá đuối không có vị chua đậm đà như những món canh chua khác mà có vị thanh đặc trưng. Từng cánh xương rồng dòn sần sật được thưởng thức cùng với miếng cá đuối béo ngọt thực sự mang đến cảm nhận khó quên cho thực khách.

 

Anh Sỹ bảo, không riêng gì cá đuối mà vị chua chua, thanh thanh của xương rồng 5 cánh khi nấu chung với các loại cá, mực đều trở thành món canh thơm ngon, có thể giải nhiệt rất tốt, nhất là những ngày nắng nóng. Người dân biển đã sáng tạo nên nhiều món ăn riêng có từ chính thân xương rồng này. Không quá cầu kỳ, chỉ cần chọn được cành xương rồng tươi non cùng các gia vị đi kèm là đã có thể tạo nên những món ăn đậm đà, nhớ mãi không quên.

 

Dù được đưa vào thực đơn khá lâu nhưng tại các nhà hàng, quán ăn dọc ven biển Nhật Lệ chưa khi nào món canh xương rồng cá đuối lại được du khách ưa chuộng