Con đường làng vào nhà lưu niệm Đại tướng được người làng thường xuyên quét dọn sạch sẽ, tinh tươm. Tự hào về người con quê hương, có lẽ mỗi người dân An Xá đều mong muốn được làm một việc gì đó để biết ơn Đại tướng Võ Nguyên Giáp.

 

Ngôi nhà cấp 4 với 3 gian nếp xưa nằm nép mình dưới những tán cây xanh. Bộ bàn ghế, chiếc giường, những bức ảnh... ở nhà Đại tướng sau hàng chục năm vẫn vẹn nguyên bởi bàn tay chăm sóc tỉ mẩn của ông Võ Đại Hàm (người gọi Đại tướng bằng ông thúc bá).

 

Ngôi nhà được lợp mái đơn sơ, dưới mái lợp thêm chái tranh làm cửa chống lên che mưa, che nắng. Gian chính giữa ngôi nhà đặt bàn thờ tổ tiên, trên bàn thờ treo di ảnh hai cụ thân sinh của Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Phía ngoài bàn thờ đặt chiếc bàn tiếp khách đơn sơ và gian bên cạnh là phòng ngủ có chiếc giường trải chiếu cói. Xung quanh kèo nhà treo một số ảnh của Đại tướng chụp chung với Bác Hồ và ảnh Đại tướng chụp chung với nhiều chiến sỹ. Những vật dụng ở nông thôn vùng lúa Lệ Thủy như cày, bừa, cuốc, xẻng, chum, vại... được sắp đặt ngăn nắp. Được biết, trong những lần về thăm quê, Đại tướng đã rất xúc động khi thấy ngôi nhà của gia đình được phục dụng tỉ mỉ giống như những tháng năm Đại tướng ở nhà.

 

Phía sau nhà Đại tướng có cây khế ngọt trĩu quả đã hơn 100 năm tuổi. Cơn gió nhẹ thoảng qua lay lay cành khế làm hoa tím rụng đầy cả lối đi. Lúc còn khỏe, mỗi lần về thăm nhà, Đại tướng vẫn thường ngắm cây khế với nhiều ký ức trong vắt tuổi thơ.

 

Dưới tán gốc khế này, thửa thiếu thời, Đại tướng thường ngồi học bài và cùng bạn bè đồng lứa vui chơi đánh khăng, đánh đáo. Ông Võ Đại Hàm kể rằng, lúc còn khỏe, mỗi lần về thăm quê, thăm nhà, Đại tướng Võ Nguyễn Giáp thường nói lái xe cho ông xuống đi bộ. Đại tướng ôm hôn người già, xoa đầu con trẻ, bắt tay mọi người rồi ân cần thăm hỏi từng gia đình bà con, lối xóm. Trong ký ức của vị tướng huyền thoại luôn đầy ắp hình ảnh dòng Kiến Giang trong xanh, hiền hòa cùng làn điệu hò khoan Lệ Thủy.

 

Tháng năm, đọc những dòng chữ viết trong sổ lưu niệm ở nhà Đại tướng thật xúc động biết bao. Đó là nét chữ thơ ngây của em bé học sinh tiểu học ở tận mũi Cà Mau về thăm khu nhà Đại tướng; nét chữ của những cán bộ, chiến sỹ bộ đội suốt cuộc đời luôn xem Đại tướng như người anh cả của Quân đội nhân dân Việt Nam; hay những má, những mẹ ở miền Nam, miền Bắc một lần được đến thăm nhà Đại tướng đã mãn nguyện, hạnh phúc lắm rồi. Đưa con trai học lớp 6 về thăm nhà lưu niệm Đại tướng, chị Nguyễn Bích Hoài ở Tây Ninh nói rằng: "Cả gia đình ngưỡng mộ Đại tướng từ lâu, đặc biệt là cháu.

 

Mỗi lần truyền hình chiếu phim tư liệu về Đại tướng, cả nhà lại quây quần để xem. Khi vợ chồng tôi hỏi hai đứa con muốn đi tham quan ở đâu, ba mẹ cho đi trước khi vào năm học mới, cả hai đứa con đều nằng nặc về thăm quê hương Đại tướng Võ Nguyên Giáp".

 

Còn đây là những dòng lưu niệm ở nhà Đại tướng của đoàn cán bộ, chiến sỹ Bộ Công an: "Được chứng kiến di tích nhà lưu niệm của Đại tướng, chúng cháu càng thấy rõ truyền thống cách mạng vẻ vang của gia đình, quê hương và đạo đức cách mạng sáng ngời của cả gia đình Đại tướng. Chúng cháu nguyện học tập và làm theo tấm gương của Đại tướng, phấn đấu hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó…".

Rời làng An Xá, chúng tôi ra Vũng Chùa-Đảo Yến, nơi Đại tướng Võ Nguyên Giáp đang yên nghỉ ngàn thu.

 

Từ sáng sớm, hàng nghìn người xếp hàng vào viếng mộ Đại tướng. Rất nhiều người dân ở xa hàng nghìn km từ đất mũi Cà Mau đến địa đầu Tổ quốc ở Hà Giang đã về thắp hương, thành kính nơi an táng Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Đường dẫn lên mộ Đại tướng, người dân xếp những bó hoa tươi (đủ các loài hoa của mọi miền đất nước) thành con đường hoa để tưởng nhớ người con ưu tú của dân tộc.

 

Đứng bên mộ Đại tướng, bà Trần Thị Hoài, quê Nghệ An cho biết, khi mới bước qua tuổi 17 bà đã có mặt trong đoàn quân gồng gánh, thồ hàng cho chiến dịch Điện Biên. “Đi chiến dịch biết bao khổ cực, vất vả nhưng ai nấy đều hứng khởi và lấy làm tự hào, vì ai cũng mong góp sức mình để đến ngày chiến thắng”.

 

Thắp một nén nhang bên mộ Đại tướng, mắt bà Hoài cùng nhiều cựu binh khác nhòa đi trong bảng lảng trời chiều đất Quảng. Bên cạnh bà Hoài, ông Nguyễn Đình Nam xúc động kể: “Khi chiến thắng Điện Biên Phủ, tôi mới 12 tuổi. Ở quê, lúc bấy giờ chưa có loa, đài, ti vi, báo chí nhưng không hiểu sao cứ truyền miệng từ người này qua người khác, mà ngay trong đêm 7-5-1954, tin chiến thắng từ Điện Biên đã về tận quê tôi ở Nghệ An. Đêm mừng chiến thắng, cả làng, cả xã thức sáng đêm, đốt đuốc, hát mừng chiến thắng, niềm vui đó theo tôi đã 60 năm rồi, nhớ lại vẫn như mới ngày hôm qua thôi”.

 

Trong đoàn cựu chiến binh Điện Biên của các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Thanh Hóa, Quảng Bình về Vũng Chùa thắp hương bên mộ Đại tướng Võ Nguyên Giáp, hầu hết các bác đã ngoài 80, 90 tuổi. Cầm chặt tay nhau, họ cất lên bài ca chiến thắng Điện Biên, bài “Hò kéo pháo”, “Qua miền Tây Bắc”… như để tưởng niệm Đại tướng Võ Nguyên Giáp, người chỉ huy chiến dịch Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”.