(QBĐT) - Vậy là tôi không còn dịp đến thăm Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên nữa! Nói vậy, vì cách đây 7 năm, khi anh bạn kỹ thuật từng chung tay xây dựng đường 12A năm xưa là Trần Văn Phúc đưa tặng tôi cuốn hồi ký “Trọn một con đường” của Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên vừa xuất bản, Phúc bảo: “Hay tôi và ông đến thăm Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên đi!...” Lần đó, vì đã lỡ mua vé về Huế, tôi hẹn Phúc lần sau. Không ngờ, thế là chẳng có “lần sau” nào nữa!

Phúc có thể rủ tôi cùng đến thăm Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên vì anh là đại tá, từng là Phó Tư lệnh Binh đoàn 12, đã nhiều lần làm việc với ông Đồng Sỹ Nguyên. Mặt khác, anh biết tôi mặc dù chung “một con đường” với Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên nhưng do hoạt động thuộc các đơn vị dân sự, nên  ít có dịp gặp gỡ ông “Tướng Trường Sơn” nổi tiếng; tuy vậy tôi lại có chút “duyên nợ” với ông.

Nguyên do là khi tập hồi ký đầu tiên của ông (“Đường xuyên Trường Sơn” – NXB Quân đội nhân dân, tháng 5-1999) xuất bản trong dịp kỷ niệm 40 năm mở đường Trường Sơn, tôi là một trong số người viết bài giới thiệu đầu tiên. Trong bài đó có đoạn:

“…Mặc dầu trong mấy lời “Cùng bạn đọc” đầu sách, vị tư lệnh đã khiêm tốn viết : “...mọi sự kiện lớn-nhỏ trên tuyến chi viện chiến lược diễn ra với tốc độ dồn dập, đan xen, liên quan đến nhiều đơn vị, nhiều người.

Nhưng sự kiện, nhân vật mà tôi biết đến, nhớ được lại quá nhỏ nhoi so với những việc không biết, không nhớ...”, nhưng với cương vị chỉ huy suốt cả thời kỳ dài quan trọng nhất (1966-1975) trên tuyến Trường Sơn, lại là vị chỉ huy từng nổi tiếng xông xáo, bám sát hiện trường, trọng điểm, nên tác giả không chỉ tái hiện được đầy đủ những ý đồ chiến lược, những chiến dịch lớn, những hoạt động ở tầm vĩ mô của một mặt trận đặc biệt kéo dài hàng chục năm trời, xuyên qua địa bàn 20 tỉnh đông và tây Trường Sơn, quân số lúc cao điểm lên tới gần 120.000 bộ đội, thanh niên xung phong, công nhân giao thông, văn nghệ sĩ; mà còn diễn tả được bầu không khí hào hùng và bi tráng trên mỗi cung đường với nhiều chi tiết sống động, nên cuốn sách có sức hấp dẫn và truyền cảm mạnh mẽ…

…Những trang viết về cuộc đời riêng vị tư lệnh tuy ít ỏi nhưng thật cảm động. Người đọc khó quên cảnh những đứa con nơi sơ tán vui mừng được gặp bố, lần ông ghé thăm mẹ già ở quê, đám cưới tổ chức gấp cho cậu con trai là chiến sĩ lái máy bay chiến đấu trước ngày ông vào chiến dịch mới...”

Công trạng cũng như chuyện về Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên thì sách báo đã nói rất nhiều, tôi chỉ xin kể thêm là mặc dù về chức vị, tôi và ông Đồng Sỹ Nguyên xa cách… - diễn đạt theo “ngôn ngữ Trường Sơn” là một trời một vực, nhưng khi tôi mạnh dạn “góp ý” cuốn sách nên bổ sung đôi điều, ông không tự ái đã đành mà còn lịch sự ngỏ lời cảm ơn.

Một chuyện thật nhỏ trong sự nghiệp lớn của một vị tướng, vậy mà ông không quên. Thú thật là bản thân tôi đã quên. Không ngờ, gần một chục năm sau, tôi bỗng nhận được điện thoại của ông.

Đó là khi báo “Văn nghệ” ngày 1-11-2008 đăng bài “Làm gì để chặn tư bản man rợ?” của tôi trong mục “Tiếng nói nhà văn” rồi được Đài Tiếng nói Việt Nam sử dụng như một bài xã luận của cơ quan truyền thông quan trọng này, Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên gọi điện cho tôi tỏ ý hoan nghênh và nói đại ý: “Nếu có thế lực nào gây sức ép thì chúng tôi sẽ lên tiếng ủng hộ cậu…”

Cũng là một chuyện nhỏ, nhưng theo tôi đã thể hiện những vẻ đẹp phẩm cách, đức độ rất cần thiết trong cuộc cuộc xây dựng xã hội mới hôm nay. Đó là sự khiêm tốn, chung thủy và ý chí chiến đấu không phai nhạt, ngay cả khi đã già.

Trần Văn Phúc đưa tặng tôi cuốn hồi ký “Trọn một con đường” của Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên dày 700 trang khổ lớn là vì thế. Cuốn sách do đại tá Nguyễn Duy Tường thể hiện, thực ra là gồm 2 cuốn trước, được bổ sung, gia công thêm, đã được NXB Quân đội nhân dân in năm 2012, nhân mừng Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên lên tuổi thượng-thượng-thọ 90. Trong lần xuất bản này, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã viết những lời rất tốt đẹp về Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên:

“Đồng chí Đồng Sỹ Nguyên là một vị tướng tài ba, một nhà lãnh đạo Đảng, Nhà nước có đức độ và tài năng, một người học trò ưu tú của Bác Hồ… Đồng chí là một cán bộ đảng viên mẫu mực có phẩm chất trong sáng, sống trung thực, đoàn kết khiêm tốn, giản dị… Đối với tôi, tướng Đồng Sỹ Nguyên là một trong những người đồng chí, người bạn chiến đấu thân thiết, gần gũi suốt cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc mà tôi rất tin và quý mến.”

Những “dòng chữ vàng” này làm chúng ta càng thêm nhớ tiếc một con người ưu tú của đất lửa Quảng Bình vừa ra đi…

Nguyễn Khắc Phê