Đã thành thông lệ, hội bài chòi ở thị trấn Quán Hàu diễn ra từ ngày mồng 1-3 Tết Nguyên đán tại sân Trung tâm Văn hóa-Thể thao huyện Quảng Ninh. Trung bình mỗi ngày sẽ diễn ra 47 hội, 1 hội có 9 chòi. Mỗi vòng chơi, chủ chòi mua vé với giá 20.000 đồng sẽ có 3 quân bài để tham gia chơi. Vào dịp Tết, mỗi ngày, hội bài chòi thu hút hàng trăm người tham gia chơi và xem hội.

 

Chủ nhiệm Câu lạc bộ (CLB) bài chòi thị trấn Quán Hàu Trần Văn Ty cho biết, bài chòi là loại hình nghệ thuật độc đáo, có sự kết hợp giữa âm nhạc, thơ ca, diễn xuất, hội họa và văn học. Nét độc đáo của bài chòi được thể hiện ở tính hấp dẫn, gần gũi với cuộc sống và dễ áp dụng với mọi tình huống. Bài chòi rất dễ chơi, chỉ cần để ý thì người già hay trẻ nhỏ đều có thể tham gia.

 

Mở đầu hội chơi, anh hiệu cử một người giúp việc “chạy cờ”, chia quân bài cho các chòi, mỗi chòi 3 con. Anh hiệu hô vang “Bà con lẳng lặng mà nghe con bài đi chợ đầu xuân…”. Sau đó, rút 1 quân cờ ở trên ống tre và hát lên câu hò: “Mẹ già như chuối ba hương/Như xôi nếp một/Như đường mía lau”, là con Hương. Lúc này, ở chòi nào có con Hương thì gõ 3 nhịp sanh để người chạy cờ mang quân bài và lá cờ xéo tới trao.

 

Tiếp đó, anh hiệu rút quân bài thứ 2 và cất lên lời “Ngọ môn năm cửa chín lầu/Cột cờ mấy bậc, Phú văn lâu hai tầng/ơ hò là con Hai… Cứ thế, cuộc chơi diễn ra cho tới lúc chòi nào ứng đủ 3 quân bài trên tay thì hô “tới” và đánh 1 hồi sanh dài. Trong một hội chơi bài chòi có 9 ván, nếu chòi nào thắng được 3 ván (3 cờ xéo) thì được đổi lấy 1 cờ vuông và nhận phần thưởng.

 

CLB bài chòi thị trấn Quán Hàu được thành lập vào năm 2018. CLB hiện có 14 thành viên, trong đó có 5 thành viên nữ. Không chỉ duy trì tổ chức hội bài chòi vào mỗi dịp Tết Nguyên đán, CLB còn tích cực tham gia các hoạt động do chính quyền các cấp tổ chức. Để nâng cao chất lượng, sáng tạo nhiều tiết mục mới, CLB thường xuyên giao lưu với các CLB ở các địa phương trong và ngoài tỉnh. Năm 2023, CLB bài chòi thị trấn Quán Hàu đã được Sở Văn hóa-Thể thao tặng giấy khen vì có thành tích trong việc trao truyền, thực hành di sản văn hóa phi vật thể trên địa bàn.

Thôn Thượng, xã Võ Ninh là một trong những địa phương thường xuyên tổ chức hội bài chòi vào dịp Tết Nguyên đán trên địa bàn huyện Quảng Ninh. Ông Lê Văn Lệ, Trưởng thôn, Trưởng Ban tổ chức hội bài chòi cho biết, hàng chục năm qua, lễ hội bài chòi được tổ chức ở nhà văn hóa thôn từ mồng 3-5 Tết Âm lịch. Cũng như những năm trước, hội bài chòi Tết Giáp Thìn 2024 được dựng 10 chòi, gồm chòi cho người chơi và chòi ở trung tâm cho những người tổ chức, điều khiển hội chơi.

“Hội bài chòi ở thôn Thượng thu hút rất đông bà con trong thôn tham gia, có những thời điểm người dân đến xem chật kín sân nhà văn hóa. Quà dành cho người thắng cuộc tuy giá trị không cao, song ai nấy vẫn hào hứng, vui vẻ tham gia. Chính nhờ sự tham gia nhiệt tình và ủng hộ từ bà con đã góp phần duy trì hoạt động của hội bài chòi ở thôn Thượng”, Trưởng thôn Lê Văn Lệ cho hay.

 

Theo Phó Chủ tịch UBND huyện Quảng Ninh Lê Ngọc Huân, trước đây, bộ môn nghệ thuật dân gian bài chòi được duy trì và tổ chức tại nhiều làng quê trên địa bàn huyện, tuy nhiên, có một giai đoạn dần bị mai một. Để khôi phục và phát triển di sản bài chòi, UBND huyện đã chỉ đạo các đơn vị, địa phương lồng ghép triển khai các hoạt động văn hóa gắn với khôi phục và duy trì môn bài chòi, nhất là tổ chức hội bài chòi vào các dịp lễ kỷ niệm, Tết Nguyên đán; tạo điều kiện để các đơn vị giao lưu cùng các CLB bài chòi trên địa bàn, đồng thời khuyến khích các CLB giao lưu, học hỏi tại các địa phương trong và ngoài tỉnh; quan tâm hỗ trợ kinh phí cho các CLB mua sắm trang thiết bị và duy trì môn bài chòi.

 

Huyện Quảng Ninh hiện có 4 địa phương thường xuyên tổ chức hội bài chòi vào dịp Tết Nguyên đán, gồm: Thôn Thượng (Võ Ninh), Quảng Xá (Tân Ninh), Lệ Kỳ 3 (Vĩnh Ninh) và thị trấn Quán Hàu.

Thời gian tới, UBND huyện sẽ giao Phòng Văn hóa-Thông tin tổ chức khảo sát trên địa bàn, đối với những địa phương trước đây có truyền thống chơi bài chòi sẽ động viên, khuyến khích khôi phục lại; tiếp tục quan tâm, tạo điều kiện để các đơn vị giao lưu tại các địa bàn có môn bài chòi phát triển; tiếp tục bố trí kinh phí hỗ trợ các CLB duy trì hoạt động; tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về truyền thống, ý nghĩa của Di sản văn hóa phi vật thể Bài chòi, từ đó khơi dậy sự yêu thích bài chòi trong nhân dân, nhất là thế hệ trẻ. Trong năm 2024, huyện phấn đấu khôi phục và phát triển thêm 1-2 CLB bài chòi trên địa bàn.