(QBĐT) - Được thành lập từ những năm 60 của thế kỷ trước, làng 19 tháng 5 nằm dưới chân đèo Ngang, thuộc xã Quảng Đông, huyện Quảng Trạch. Nửa thế kỷ trôi qua, các thế hệ người dân nơi đây luôn tự hào với cái tên đặc biệt của làng. Và ai cũng tự nhủ phải sống sao cho xứng đáng với ngôi làng mang tên ngày sinh của Bác Hồ vĩ đại...

Từ một xóm nhỏ đơn sơ, giờ đây làng 19 tháng 5 đã có nhiều đổi thay.

Những năm đầu thập niên 60 của thế kỷ XX, xã Cảnh Dương là nơi đất hẹp người đông, cuộc sống của nhiều gia đình còn khó khăn, không có đất để sản xuất, làm nhà ở... Trước tình hình đó, Đảng bộ xã Cảnh Dương quyết tâm tổ chức lực lượng thanh niên xung phong đi khai hoang mở đất lập làng. Ngày 19 tháng 5 năm 1960, hai đội thanh niên xung kích của xã Cảnh Dương xung phong đi khai hoang ở vùng đất Khe Mương và Đồng Kho, nơi có địa hình rộng lại giáp biển nên phù hợp với nhân dân làng biển.

Đến tháng 10 năm 1963 đã có 7 hộ với gần 35 nhân khẩu xung phong di dân lập làng sau đó dân số tăng lên khoảng 40 hộ, với hơn 200 nhân khẩu. Ban đầu làng có tên Làng Mới. Năm 1964, thể theo nguyện vọng của cán bộ và nhân dân, làng được đổi tên thành làng 19 tháng 5 cho đến ngày nay.

Làng 19 tháng 5 nằm cạnh vịnh Hòn La và cắt ngang quốc lộ 1A. Trong kháng chiến chống Mỹ, với vị trí chiến lược quan trọng, làng 19 tháng 5 ngày đêm bị máy bay Mỹ ném bom. Hàng trăm tấn bom đạn trút xuống mảnh làng nhỏ dưới chân đèo Ngang nhưng vẫn không khuất phục được ý chí son sắt, quyết tâm bám đất bám làng của người dân nơi đây.

Ông Lê Huy Hoàng, nguyên Bí thư Đảng ủy xã Quảng Đông cũng là người làng 19 tháng 5 cho biết, cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ càng ác liệt, dân làng 19 tháng 5 càng bám trụ kiên cường bám trụ, với quyết tâm “một tấc không đi, một li không rời”, tiếp tục sản xuất và chiến đấu.

Vừa sản xuất, vừa đánh giặc, mỗi người dân đều trở thành chiến sĩ, người làng 19 tháng 5 đã lập được nhiều chiến công hiển hách. Chỉ trong năm 1968, dân quân và đội thiếu sinh quân của làng đã bắn rơi 3 máy bay của Mỹ. Bước sang những năm 1970, giặc tiếp tục đánh phá ác liệt, miền Bắc trở thành hậu phương lớn, và làng 19 tháng 5 được xem như hậu phương tiền tiêu ở tuyến lửa Quảng Bình.

Trong chiến dịch quân sự Hòn La năm 1972, tàu viện trợ Hồng Kỳ 162B bị phong tỏa không cập bờ được. Người làng 19 Tháng 5 cùng bộ đội địa phương đã anh dũng vượt qua mưa bom bão đạn, lưới bom từ trường, ngư lôi dày đặc để vận chuyển hàng ngàn tấn gạo từ tàu Hồng Kỳ 162B vào bờ an toàn chi viện cho chiến trường miền Nam.

Ngày đất nước thống nhất, non sông liền về một dải, người làng 19 tháng 5 tiếp tục phát huy tinh thần tự lực tự cường, quyết tâm xây dựng quê hương ngày càng giàu mạnh, xứng đáng với tên làng mang ngày sinh của Bác Hồ kính yêu. Trưởng thôn 19 tháng 5 Trần Phú Hà kể, sau ngày thống nhất đất nước, cả làng 19 -5 thành một hợp tác xã phát triển tiểu thủ công nghiệp, xây dựng lò ngói, lò vôi. Ngói 19 - 5 nổi tiếng một thời. Về nông nghiệp, làng mạnh dạn chia ruộng đất cho xã viên từ những năm 1980 để tự chủ sản xuất. Cùng với đó, hợp tác xã đã mua sắm ngư lưới cụ tổ chức cho xã viên mở rộng ngư trường sản xuất đánh bắt thủy sản.

Trước mặt làng là vịnh Hòn La, đem lại nguồn thu nhập chính cho người dân từ đánh bắt thủy hải sản.

Bước vào thời kỳ đổi mới, người làng 19 tháng 5 dựa vào thế mạnh gần biển, lấy nghề đi biển gần bờ làm thu nhập chính. Những chiếc thuyền nan của ngư dân dần được thay thế bằng thuyền máy. Hiện cả làng có hơn 80 chiếc thuyền máy, mỗi năm thu về hàng trăm triệu đồng từ đánh bắt thuỷ sản. Từ bám biển, nhiều hộ gia đình đã trở nên khá giả.

Chúng tôi đến thăm gia đình ông Cao Văn Thịnh, vừa vận chuyển đồ đạc xuống thuyền để ra khơi, ông Thịnh cho biết, từ năm 1998 khi có Dự án nâng cấp giảm nghèo cho ngư dân do Hà Lan hỗ trợ vốn, gia đình đã vay vốn đóng thuyền đi biển. Nhờ nguồn lợi từ biển nên cuộc sống gia đình có của ăn của để và tạo việc làm cho nhiều thanh niên trong thôn...

Đi dọc làng 19 tháng 5, cuộc sống của nhân dân nơi đây đã có nhiều đổi thay. Ông Trịnh An Toàn, Bí thư chi bộ thôn 19 tháng 5 phấn khởi cho biết, với tinh thần tự lực tự cường, vươn lên trên bước đường đổi mới, nhân dân và cán bộ làng 19 tháng 5 luôn luôn đoàn kết, thực hiện tốt các phong trào thi đua yêu nước, chương trình xây dựng nông thôn mới để xứng đáng với tên làng mang ngày sinh của Bác Hồ kính yêu.

Từ một xóm nhỏ ven biển với mấy chục nóc nhà đơn sơ, nay sau hơn 50 năm hình thành và phát triển, làng 19 tháng 5 đã có 251 hộ và 821 nhân khẩu với cơ sở hạ tầng khang trang, đời sống của người dân ngày càng được nâng cao. Năm 2014, cả làng chỉ còn 12% hộ nghèo. Làng 19 tháng 5 cũng là một trong những đơn vị điển hình thực hiện tốt Chỉ thị 03 của Bộ Chính trị về tiếp tục đẩy mạnh học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh...

X.Phú