Theo nhà thơ Hoàng Vũ Thuật, thơ Bạch Diệp lạ. Ông trân quý giọng điệu. Về điểm này, nhà thơ Hoàng Vũ Thuật giống tri kỷ của ông, nhà thơ, nhạc sỹ quá cố Nguyễn Trọng Tạo. Ngoài cống hiến cho văn học-nghệ thuật, hai ông luôn chú ý phát hiện tài năng, động viên, cổ vũ, thậm chí theo dõi hành trình “dấn thân” của họ với tất cả lắng lo và tự hào. Vì sao tôi dùng từ “lắng lo”? Nhà thơ Hoàng Vũ Thuật từng tiếc đến “đứt ruột” một “giọng” thơ nữ khác của Quảng Bình, ông đã đích thân tìm hiểu khích lệ nhưng nhiều năm rồi không thấy xuất hiện trở lại.

 

Nói đến văn chương, hẳn ai cũng biết câu rất cũ, nằm trong thư tịch cổ: Văn là người. Tuy nhiên, lời người xưa luôn mới. Vì thế, tôi hay tìm người, qua tác phẩm. Đọc thơ văn, thơ của các tác giả nữ, để hiểu hơn “thế giới đàn bà”. Viết về các cung bậc tình cảm của phụ nữ, về thân phận nữ giới, chắc chắn nam giới khó có thể tinh tế hơn. Đọc thơ Bạch Diệp cùng với thơ các nữ nhà thơ khác, trước hết tôi nhằm thỏa mãn sự tò mò ấy. Thưa thực, “đi qua cuộc đời đàn ông vẫn không thể hiểu hết dòng sông đàn bà”. Thơ có thể giúp những người đàn ông hiểu thêm phụ nữ, để nâng niu trước hết người phụ nữ của mình.

 

Tháng 10/2020, trong những ngày mưa lũ miền Trung, tôi nhận được tập thơ “Mùa Bạch Diệp”, NXB Hội Nhà văn. Cầm tập thơ, bìa cứng, sang trọng, gồm 50 bài thơ, 120 trang in trên tay, tôi khá xúc động. Nhận được “Mùa Bạch Diệp” mới biết trước đó, chị đã in 2 tập “Vũ điệu lam” (NXB Văn học, năm 2011) và “Tùng gai” (NXB Văn học, năm 2014). Nhà thơ Yến Thanh trong bài “Chân dung người đàn bà khóc khi đang nhóm bếp” cho biết “Bạch Diệp là một người đến trễ trong ngôi đền thi ca”. Tôi nghĩ Yến Thanh có cảm xúc “tiêng tiếc” khi nhận định. Chính Yến Thanh gợi ý cho tôi bài nào đọc trước, bài nào sau trong “Mùa Bạch Diệp”. Chúng ta đang phấn đấu “bình đẳng giới” về các mặt, nhưng cũng dễ nhận diện tư tưởng trọng nam khinh nữ chưa mất đi, người phụ nữ còn thua thiệt nhiều lắm. Bạch Diệp nhận ra, nhưng với chị, tất cả điều đó ẩn giấu sau những hình ảnh ngỡ như vi vô:

...

 

Bạch Diệp đã nói thay người phụ nữ bằng ngôn ngữ riêng của chị. Mấy người đàn ông hiểu được? Nếu thế, trong đời sống người đàn bà đã không có những giọt nước mắt đêm. Cuộc đời người phụ nữ, phải gánh chịu nhiều nỗi bất công. “Từ khung cửa em nhìn cô ấy khóc. Chẳng thể ôm lấy vai người đàn bà xa lạ của anh/chẳng thể gọi tên anh/Em đứng trân tượng đá”. Đây là khổ kết bài thơ “Hôm qua cô ấy khóc”. Bài thơ thức tỉnh “thế giới đàn ông”. Tôi chắc là “em” rơi giọt nước mắt còn đớn đau hơn bội phần “người đàn bà xa lạ của anh”, dẫu “em đứng trân như tượng đá”. Đàn bà thấu cảm đàn bà và rất nhân văn trong thấu cảm.

 

“Ngay cả tiếng khóc trong thơ, Bạch Diệp cũng gần như tiết chế đến mức im lặng. Sức mạnh và sự quyến rũ trong thơ chị chính là sự tiết chế, để đạt được cảnh giới đó, trong cuộc đời phải là người chấp nhận những hy sinh” (Yến Thanh: Chân dung người đàn bà khóc khi đang nhóm bếp). Nhận xét của nhà thơ Yến Thanh thật đúng.

 

Nhà thơ Hoàng Vũ Thuật viết trên trang cá nhân: “Tôi đang có trong tay Mùa Bạch Diệp. Tập thơ hay đấy là ngọn gió vô thức? Mỗi lần đọc chị tôi đều mang mang cảm giác ấy. Nội lực gì trong chị mỗi khi chạm vào chữ, như chạm vào sợi dây đàn nguyệt không tên? Tôi không tin chị đang miệt mài làm ra những câu thơ, niềm tin lâu nay ai cũng cầu mong có được... Thơ chị là hơi thở hẫng hụt, lời nói của lặng im, bức tranh không màu. Chị như đang ẩn dụ chính mình, đang là biểu tượng của biểu tượng, vô ngôn mà hữu ngôn, vô thanh mà hữu thanh”.

 

Bạch Diệp sinh ra và lớn lên ở xã Thái Thủy, Lệ Thủy-một miền quê trung du của tỉnh Quảng Bình. Chị bảo, lên năm, lên sáu đã “lội ruộng”. Thế nhưng nơi lập nghiệp của chị là Thừa Thiên-Huế. Chị từng có 6 năm hoạt động trong Đoàn Nghệ thuật Công an tỉnh Bình Trị Thiên, trước khi chuyển sang hoạt động trong ngành thương mại và du lịch. Hiện nay, chị sống, viết và tham gia hoạt động mỹ thuật tại Thừa Thiên-Huế.

 

Tôi có cảm giác, Huế chọn chị chứ không ngược lại. Đọc “Mùa Bạch Diệp”, hoặc các bài thơ được các báo, tạp chí in gần đây, người đọc dễ nhận ra một tác giả có phong cách thơ khác biệt, khó lẫn. Chị hiện lên qua thơ mình sương khói, mờ ảo, nhẹ nhàng như bước chân của mây mây, huyền không như chuông đổ.

 

Nhân vật trữ tình “em” trong thơ Bạch Diệp đẹp cả khi sợ hãi, lắng lo...; nghĩa là đẹp trong các cung bậc của cảm xúc. Nó luôn buộc người đọc phải suy tư, lắng lại theo nhịp tâm trạng.

          ....

 

Bản chất của thơ là kiệm lời, việc tạo độ nén cảm xúc. Việc “giải nén” thơ, tìm đến những phần chìm đằng sau lớp sóng ngôn từ mà bản thân bề mặt văn bản chưa nói hết, đó là việc của người yêu thơ. Nhà lý luận phê bình văn học Hoàng Thụy Anh đã đưa ra một khái niệm về “khoảng lặng trong thơ”. Đọc thơ Bạch Diệp thấy rõ những khoảng trắng của "không gian văn bản".

 

Chị sử dụng hữu hiệu như một dấu lặng trong âm nhạc. Dẫu là “dấu lặng” nhưng “văn bản” Bạch Diệp đầy tính mở, để người đọc tự cảm nhận, liên tưởng như lúc nghe những bản nhạc không lời kinh điển. “... em không thể đợi hoàng hôn/muộn cùng những vì sao”, “đêm qua/vừa đêm qua/ biển cong như một cái khoát tay...”, “con còng biển bò ra/từ cái hang nhỏ xíu/tìm tự do dưới ánh trăng/ ngơ ngác/như em/đập cánh hải âu vài giờ” (Hay là chúng ta ra biển). Xin tạm gọi đó là những “khoảng trống” ma mị. Thơ mà không cố là thơ, nó là cánh đồng ngơ ngác của vô ngôn, là những hạt nước được đẩy lên từ lòng núi tinh khiết, thanh sạch. Bạch Diệp, nghĩa là màu trắng. Phải chăng vì thế, vận vào thơ chị, bảng lảng.

 

“Tôi không tham vọng để lại dấu vết về sự tồn tại của mình cùng Thơ. Tôi viết để trò chuyện với mình, để giữ lại giấc mơ của một đứa trẻ chạy dọc con đường ray đầy gió, một người đàn bà lặng lẽ đi vòng qua những chiếc ghế qua quảng trường”, Bạch Diệp tự bạch, kín đáo chưa từng.