Đọc Trác Diễm tôi thú vị bởi văn phong khỏe khoắn, nhiều chi tiết mạnh mẽ, pha chút bí hiểm, đầy ắp hơi thở núi rừng và dấu ấn của chiến tranh nhưng cũng rất nhân hậu, bởi nhiều tình huống làm dịu lòng người đọc. Ở “Cây đời”, tác giả đưa ta về với những thân phận đã trải qua đau thương, mất mát, lầm lỡ, phiêu dạt. Song, họ không ôm mãi mặc cảm, khổ đau, tật nguyền… mà luôn khát khao vươn tới an bình và hạnh phúc.

 

Xuyên suốt tập sách 200 trang, 16 truyện ngắn là tinh thần sinh thái và những ký ức chiến tranh. Không tham lam hư cấu xa xôi, chị xây dựng những câu chuyện và nhân vật rất gần gũi quanh quê hương mình.

 

Chiến tranh! Thuật ngữ nhức nhối, không hề xa lạ đối với người Việt, càng không xa lạ đối với người dân trên tuyến lửa Quảng Bình. Chiến tranh đi qua gần nửa thế kỷ nhưng nỗi đau về nó còn dai dẳng. Sự phai nhạt ý chí quả cảm của những năm tháng ấy, lắm lúc trở thành nỗi lo cho chúng ta. Thế nhưng, đọc “Cây đời” của Trác Diễm, những trăn trở ấy đã phần nào hóa giải. Nổi bật về đề tài này là các truyện ngắn: “Nỗi nhớ còn lại”, “Đường qua tuyến lửa”, “Hòn đá bạc”, “Xóm Cụt Đọt”, “Mưa chuyển mùa”... Phần lớn gắn liền với những địa danh, quanh nơi Trác Diễm sinh ra và lớn lên, như làng Bùng, làng Gia Hưng, thôn Cù Lạc, dòng sông Son, cầu Trạ Ang, đường 20 hay đồi Sim, Thung, Vình…

Chiến tranh để lại biết bao nỗi đau cho thời hậu chiến. Song day dứt nhất, đeo bám nhiều thế hệ là nỗi đau khi người thân đang nằm lại nơi nào đó trên chiến trường xưa. Trong “Cây đời”, ta sẽ bắt gặp những cái “tít” thật xót xa, “Xóm Cụt Đọt” là một ví dụ. Một trong những “cái đọt” ấy, bà Nhi, người vợ đã đợi tin chồng ngót mấy chục năm ròng rã. Người đàn bà gầy rộc… ngồi trước bậc thềm ngoáy trầu. Ngày ngày bà vẫn hỏi con gái cái câu thường hỏi: Có tin tức chi mới không Thân? Không có tin chi mô! Mà một ngày mạ hỏi con câu ni đến mấy lần rứa?Mi không sốt ruột hả Thân? Bà Nhi kéo vạt áo chùi nước mắt…. Ngày mô mạ cũng như ri thì con răng sống nổi? Chị Thân nhìn vô cái giường bên góc phải nhà, nơi người chồng của chị đang nằm… Người con gái xót xa, đặng tính sao cho trọn đôi đàng. Nhà nghèo, chồng lại mắc bệnh ung thư. Chị rất hiểu cái cảm giác đau đớn dằn vặt của mạ chị và kể cả bản thân chị cũng vậy, luôn phải nén những tiếng thở dài trong đêm bởi cái câu hỏi to đùng cứ lởn vởn trong tâm trí: “Bố chị đang nằm ở cánh rừng nào, con suối nào?”.

 

Theo một dòng tin tìm kiếm phần mộ liệt sỹ, do Thêu, con gái Thân sục sạo trên mạng. Bà cháu bối rối khi biết ông nhà đã hy sinh tại mặt trận Duy Xuyên (Quảng Nam).Có hai lý do để bà đặt tên con gái, bởi 1968 là năm chị ra đời, vừa là thời điểm bố chị ra đi, vào chiến dịch Mậu Thân. Như người đuối nước vớ được cọc, Thân cùng người cậu ruột gấp gáp lên đường.

 

Tới đây, một sự thật làm hai cậu cháu “tiến thoái lưỡng nan”, tuy có trong tay đầy đủ thông tin nhưng phần mộ liệt sỹ đã được quy tập. Quá trình di dời, có tới 600 ngôi mộ bị thất lạc danh tính và ông nhà nằm trong số đó.

 

Thân đau xót thắp hương hết tất cả những ngôi mộ không tên tuổi và quay về, về với mẹ và cái xóm Cụt Đọt quá đỗi thân thương. Nó thân thương bởi chị tin, không riêng gia đình mình, chắc chắn trên đất nước này còn có nhiều nữa, những cái “bến không chồng”, những cái “xóm cụt đọt” như nơi mẹ con chị sinh sống. Lòng Thân vợi chút ưu tư, khi nghĩ: Hẳn là ở nơi mênh mông nào đó, bố chị vẫn ngày đêm hướng về (Xóm Cụt Đọt).

 

Trường hợp ông Đằng, cha của Thiện, chuyện tuy “có hậu” hơn nhưng cũng không ít xúc động. Theo giấy báo tử, ông hy sinh năm 1979 tại Campuchia. Sau khi tìm về được Việt Nam, hội chứng chiến tranh đã làm ông nhớ nhớ quên quên. Ông chọn những chiếc lô cốt cũ ở miền Trung làm nơi trú ngụ. Cho đến một ngày, cơ duyên nào đã giúp Thiện phát hiện cha ruột của mình, trong tình trạng “một người điên” dưới con mắt người đời. Đôi mắt lão phát ra những tia sợ hãi rồi ôm cái cặp chạy thốc vào một trong số những chiếc lô cốt có hình thù kỳ dị bởi bao vết thương nham nhở. Lão hé mắt thăm dò Thiện qua lỗ hổng. Trời ơi, Thiện gần như thốt lên…! Anh đã nhận ra cha mình, qua cái nốt ruồi to bên đuôi mắt trái mà anh vẫn nhớ như in… Trở về, Thiện chạy một mạch tới Khoa hồi sức cấp cứu. Mẹ anh đang nằm trên giường bệnh… Bà Huê chưa kịp bật người ngồi dậy thì luội ngay xuống giường. Có lẽ bởi cái tin mà con trai bà mang đến ngoài sức tưởng tượng… khiến bà choáng váng và không tin nổi vào tai mình… Thiện ôm chặt lấy mẹ, giọng nghẹn ngào: Cha còn sống nhưng đã mất hết trí nhớ...!

 

Trên bốn chục năm, bà Huê, người vợ đáng thương ấy đã lập bàn thờ để cúng giỗ chồng. Bà đã đau đớn xót xa… nghĩ đến ông không biết giờ đang nằm ở con suối nào, cánh rừng nào. Thế mà giờ đây, ông đã về với mẹ con bà, bằng xương, bằng thịt thực sự. Bà Huê, một lần nữa gần như lịm đi trong tay Thiện, phải một lúc sau bà mới trấn tĩnh lại được. Ông Đằng… Ông về thật đó ư? (Nỗi nhớ còn lại).

 

Đề cập khá sâu tinh thần sinh thái là câu chuyện có cái tên thật gợi. Đưa ta tới những con dốc, đồi sim, thung, hồ… Trác Diễm không ngần ngại chia sẻ: Một ngách thung lũng râm mát được che chắn bởi những tàng cây cao vút xung quanh. Tôi khua mái chèo tận hưởng sự khoan khoái dễ chịu từ hơi nước bốc lên và sau đó nhúng ngập những ngón tay ré nước hình rẽ quạt. Nước mát lạnh thấm dần lên từng tế bào ru ngủ tôi từ lúc nào... Người dân ở đây đang phất lên nhờ dịch vụ du lịch và nhờ homestay, đòi hỏi phải đi đôi với bảo vệ môi trường, sinh thái và phòng chống các loại tệ nạn xã hội.

 

Cứ thế, ký ức chiến tranh và tinh thần sinh thái được tác giả khéo léo đan bện trong tập truyện này. Những chiếc gạch nối hiện tại và quá khứ, giúp con người sống có trách nhiệm hơn với tương lai. Trong “Đường qua tuyến lửa”, cô viết: Dòng Son xanh ngắt một màu phẳng lặng, nhà thờ đổ bóng in xuống mặt nước, năn lác dập dìu. Đôi ba chiếc thuyền máy vừa chạy qua xô những con sóng ì oạp... Đây là bến trung chuyển Khương Hà năm xưa, nơi hàng nghìn người làm nhiệm vụ bốc vác hàng lên các bến bãi, cùng nhiều đơn vị thanh niên xung phong và cầu đường... Hoặc trong “Đôi cánh mùa xuân”: Chẳng hiểu sao khi cải tạo vùng đồi Thệ lại không cho mọi người san lấp cái hố bom? Đấy là một bằng chứng để nhắc nhở cho thế hệ sau sống ý nghĩa và có trách nhiệm hơn chăng? Hay vì nó mang hình thù của một vết thương chưa bao giờ khép miệng? Dù là bất cứ lý do gì đi chăng nữa thì điều quan trọng nhất vẫn là sự yêu quý của cô đối với cái hố tròn này…

 

Là tác giả nữ nhưng khi đọc tác phẩm của Trác Diễm, ta dễ nhầm với một cây bút nam, bởi cá tính mạnh mẽ, giọng điệu bạo liệt, cảm xúc dồn nén, liên tiếp những tình huống bất ngờ… Trác Diễm không tham vọng gò cảm xúc của mình trở về thời chiến tranh. Để có những trang viết rắn rỏi, xuất phát từ lòng tri ân và cái nhìn chân thực, chị đã viết bằng ký ức của những người từng đi qua cuộc chiến. Phần lớn những câu chuyện trong “Cây đời” đã được các báo, tạp chí văn học nghệ thuật Trung ương và địa phương đăng tải. Ở mỗi tác phẩm của Trác Diễm, ta đều thấy bóng dáng người phụ nữ, vừa hiền thục, vị tha vừa có chút cá tính, bướng bỉnh, song sự nhân hậu, bao dung luôn mang tới cho người đọc cảm giác nhẹ lòng.

 

Từ năm 2014 đến nay, Trác Diễm đã cho ra mắt bạn đọc 6 ấn phẩm, gồm ba tiểu thuyết, ba tập truyện ngắn và tiểu thuyết "Giấc hạc" (đang in), cùng nhiều tác phẩm được đăng tải trên các báo, tạp chí Trung ương và địa phương. Chị đã hai lần đoạt giải B-Giải thưởng Văn học nghệ thuật Lưu Trọng Lư, cho tiểu thuyết “Tiếng vọng Ma Coong”-NXB Văn học năm 2015 và tiểu thuyết “Đất khát”-NXB Quân đội nhân dân năm 2017; Giải trẻ của Ủy ban Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam cho tiểu thuyết “Hồn lau trắng”-NXB Thuận Hóa năm 2014.