(QBĐT) - Tôi không chắc ở những vùng khác có hay không, nhưng tôi chắc ở làng biển Quảng Bình nào cũng có thói quen ngủ biển mỗi mùa hè oi bức. Bất cứ ai lớn lên giữa cát bỏng chân trần cũng nếm qua những tháng ngày ngủ biển, rồi có đi ra khỏi làng, chỉ được nhìn lại một bức hình ngủ dài trên cát cũng thơm lừng ký ức bờ bãi quê hương.

Sơn nay là giáo viên cấp hai. Mùa hè năm xưa Sơn nhỏ thó, trời nắng chang chang, đôi chân vẫn chạy hoài trên cát mà không thấy nóng. Người làng dùng gỗ làm dép tránh nóng, Sơn để chân như thế chạy khắp làng mà chẳng sợ. Mỗi bận tôi có dịp về quê tít mãi làng biển vùng Quảng Trạch, Sơn vẫn cù tôi ra ngủ biển bằng được.

Một chiếc chiếu lác rách hai đầu, Sơn ôm thêm cái mền cũ nhàu rồi trải lên cát làng. Sơn bảo ngủ gần hàng dương thì nghe gió vi vu, ngủ gần mép biển thì nghe được tiếng còng gió chạy đuổi nhau, rồi tiếng sóng ru êm dễ ngủ.

Bác Phú tôi cứ ngồi kể để mai này khỏi thất lạc nguồn gốc vì tôi vốn dòng giống ở đây, nhưng mạ lại sanh nở chốn khác, chỉ mỗi năm đến hè mới được gửi về quê cho biết tổ tông, còn Sơn trải chiếu xong thì lặn đi đâu mất dạng. Chút sau về, Sơn kể, anh Thường chị Bình yêu nhau, hẹn ra bãi cát làng bao nhiêu đêm nay mà chỉ ngồi hai người hai bên, ngồi không sát nhau, con nít cả làng đi xem, mọi đêm họ vẫn cười nói, mà hôm nay chị Bình khóc hết nước mắt. Nghe vầy rồi thằng trẻ nhóc như tôi thiếp ngủ bên hơi thuốc rê của bác Phú cùng tiếng sóng vỗ như âm nhạc không lời thẳm sâu.

Mùa ngủ biển năm sau, được cho về quê, Sơn trải chiếc chiếu, bác Phú lại kể cho tôi cốt tích những bậc khai canh làng biển nhỏ bé 350 năm này. Bác kể, trong các câu chuyện của người xứ này có được, nó nhiều như cát, công sức bằng máu và nước mắt, cả những chuyện tình vợ đợi chồng mãi không về của bao nhiêu mùa bão tố. Trong nghĩa địa làng biển ấy, nhiều lắm những ngôi mộ gió không có cốt, chỉ vun cát lại thành ngôi mà thờ vọng, vì biển vùi vào đáy bao trai tráng mưu sinh gặp lúc gió chướng đột ngột.

Sơn đi một vòng về rồi kể, anh Thường mất trên biển đoạn gió đông. Năm trước chị Bình khóc là sắp tiễn anh lên đường làm lính hải quân, ra tết chừng hai tháng thì nhận giấy báo hy sinh trong lúc làm nhiệm vụ. Chị buồn như con dã tràng cô đơn. Bác Phú nói thêm, con Bình mà đứa nào cưới được nó thật phúc đức, nó có nết lắm, thằng Thường là ngư phủ thứ thiệt, rứa mà ông trời không thương mối duyên hai đứa này...

Ngủ biển bên cát làng đã thành lệ từ mấy trăm năm nay. Mùa gió nam nóng bức, nhà của ngư dân úp lên cát, tối xuống không gian oi đặc khó chịu, già trẻ, gái trai cứ thế rời nhà, để lại những lặng im phía làng, ra mép biển, dưới ánh trăng, từng tốp, từng nhóm, từng khóm, từng ngõ tụ lại bàn chuyện nghề ngày mai. Đàn bà kể chuyện con cá hôm nay đổi được bao nhiêu gạo, đàn ông tính làm sao cái thuyền nan đưa được về thật nhiều cá để xóm làng có cái mà ăn.

Những lão ngư già nhất, uy tín nhất còn tính toán ngày mai, ngày kia làm sao có nhiều hơn để chia cho những người mù bẩm sinh, những người lính thương binh, những người khó khăn neo đơn, những người bệnh tật. Làng sống trên cát, mưu sinh với biển, người lành phải có nghĩa vụ với người rách phận, thế thì những hạt cát mới dính kết, mới vun thành xóm, xóm mới vun thành làng, làng mới vun thành rú cát bền dai.

Nay làng biển đã khá hơn, bữa cơm không túng bấn mà đã làm giàu từ biển, nhưng cái lệ ngủ biển vẫn không thể mờ xa. Về làng, bác Phú, Sơn, mấy đứa con nít của làng, con trai, con gái vẫn hò nhau đi ngủ biển. Trời nắng, làng ngột ngạt bởi bê tông xây xa dày đặc, cát như nén đặc lại chất nóng cả ngày, ban đêm tỏa ra bừng bừng, ai cũng muốn ra biển hưởng cái mát rượi, chỉ cần trong xóm một tiếng ới: "Ra bể ngáy bà con ò" (Ra biển ngủ bà con nhé) là chút sau trên bờ cát đã từng nhóm tụ lại.

Mùa năm nay, ngủ biển lại về làng, bọn con nít ùa theo, biển làng bãi ngang, sóng vẫn thì thầm ru vào cát quê, những con thuyền nan mệt mỏi oằn xuống rãnh cát vì mấy tháng rồi phải gác mái. Bọn trẻ làng biển thường ùa xuống tắm rồi lên ngủ, nhưng năm nay chúng ái ngại. Bác Phú nói, Formosa xả thải độc làm cá biển chết để bây chừ làng mình, làng bên, làng dưới rồi cả vùng miền Trung, cả nước thật quá lo lắng.

Bữa sáng dậy, người ngủ biển la liệt như cá mòi, manh chiếu ngổn ngang, những thân người xoài ra trên cát, lấm cát cả mặt nhưng ai cũng ngủ rất ngon. Mặt trời ló dạng, thường ngày còn nán lại đợi mấy ghe nặng bụng trở về, nay thuyền nằm bờ, mỗi hình người quay lưng đi về phía làng một cách lặng lẽ...

Minh Phong