(QBĐT) - Nhận được hung tin Lê Đình Ty từ trần, mất mấy ngày tôi cứ chống chếnh như người thiếu máu não, thảng thốt lúc nhớ lúc quên hình vóc dáng nét cử chỉ của anh. Dừng xe đâu đó, anh kêu tên bạn bè giọng chân tình thân yêu khiến người ta dù trước đó có khúc mắc gì chăng cũng bỗng nhiên tan biến. Cùng anh vào một công sở có nhiều phụ nữ đang cắm cúi làm việc trên bàn, tôi lên tiếng: - Chào các em! Có người ngẩng lên mặt vô cảm.

Nhưng khi Lê Đình Ty cất giọng: - Chào các em xinh đẹp! Là lập tức tất cả phòng tươi như hoa. Anh có sức hấp dẫn tự nhiên của sự hồn hậu chân thành. Đức nhường nhịn của người tuổi Hợi khiến anh không mếch lòng ai và chẳng ai nỡ mếch lòng anh. Gặp ai cao giọng nặng lời, anh nhường ngay. Anh lỡ sa sẩy nhầm lẫn làm sai liền cười hề hề, biết lỗi - hỏi còn ai chấp trách!?

Bây giờ đây không còn anh nữa, ta tự hỏi và thử hỏi nhau: 66 năm trong cuộc đời Lê Đình Ty vui hay buồn? Mồ côi cha từ trong bụng mẹ năm “tây tới” (1947), anh được bù đắp bởi tình thương mênh mông của người mẹ và chị gái. Cơm cá đồng chiêm Lệ Thủy nuôi anh lớn lên thành một thanh niên đẹp trai, cường tráng, xứng danh “trai Lệ Thủy”.

Tuổi hai mươi, anh nhập ngũ vào lực lượng công an hình sự, chỉ vì quá chân thật hồn nhiên mà bị “giảm biên chế” trở thành thợ ảnh - phóng viên ảnh - nghệ sĩ nhiếp ảnh đích thực với cảm hứng và ý tưởng sáng tạo thăng hoa trong mỗi góc máy khuôn hình. Rồi giữa thập niên tám mươi của thế kỷ trước, anh lâm nạn bởi lòng người đen bạc bất trắc.

Huế - Đồng Hới xa xôi cách trở, tôi không chứng kiến được những năm tháng cam go chị Thêm, vợ anh, đã lăn mình cứu chồng gang tấc bên bờ vực thẳm của số phận. Một ngày giữa năm 1989, đại hội Văn Nghệ Bình Trị Thiên tại số 3 đường Lê Lợi (Huế), phòng trưng bày ảnh nghệ thuật xuất hiện tên anh với tác phẩm rất ấn tượng “Vũ khúc tháng giêng” thể hiện khát vọng sống của bí của bầu mà biết anh đã hồi sinh...

Nhà thơ, nghệ sĩ nhiếp ảnh Lê Đình Ty trong một lần đi sáng tác ảnh nghệ thuật năm 1999. Ảnh: Hành Tiến

Và anh đích thực là thi sĩ. Thơ anh nâng cánh cho tay máy, cho đời anh. Nói theo cách của Phùng Quán, thì, trong những năm tháng ngã lòng, anh vịn vào những câu thơ, những góc máy và bờ vai người vợ hiền thảo mà lê lết bước xa bờ vực, mà tái sinh. Âm hưởng chung của thơ anh là đồng vọng, giai điệu thường mềm mại dịu dàng tuy có khi bất ngờ bật lên những những tiếng kêu đến gần như hoảng loạn:

Em ơi thu không lần lữa
Xa chi như thể tháng năm
Âm thầm anh nhen thương nhớ
Lửa cháy vang trời gọi em

Và ký ức, một khi đã dội về không chỉ gọi lời thơ đau mà còn tạo tiêt tấu mạnh:

Nép bờ sông chúng tôi đi
Thúng mủng rổ ki cuốc chét
Tháng giêng mờ trong mắt
Lúa đồng còn xanh
Rau má rau sam mọc quanh
những nấm mộ                
Chúng tôi xớt lên
Như xớt sạch mái nhà của những
người nằm ở dưới
Xớt- vào- cơn- đói- tháng-
giêng...

Vẫn là câu hỏi về cuộc đời anh vui hay buồn?! Anh sống vui với bạn bè, hồn nhiên và vô cùng có ích cho đời. Nhưng dẫu lạc quan đến ngần nào cũng không thể nói cuộc đời anh vui. Mồ côi cha, anh lớn lên như cái cây thân gỗ đứng một mình giữa đồng bãi, chịu tất cả sức gió sức nắng. Nhưng tâm tính anh lại hiền lành, nhường nhịn, không tranh đua hiếu thắng với đời.

25 năm trước, tỉnh mới tái lập. Văn nghệ sĩ Quảng Bình từ Huế mới chuyển ra cùng ngồi chung với văn nghệ sĩ Đồng Hới trong một lần VTV từ Hà Nội về làm phóng sự. Hồi ấy, vết thương trên mặt anh chưa hồi phục được bao nhiêu. Khi tổ làm phim bắt đầu bấm máy, người phụ trách văn nghệ đến nói nhỏ vào tai, và anh lặng lẽ đứng dậy, lặng lẽ đi ra, dắt xe đạp lủi thủi về.

Ôi, Lê Đình Ty! Lá số tử vi của người tuổi Hợi có câu: “Thật may mắn nếu trong đời ta có một người bạn tuổi Hợi”. Cái đức nhường nhịn của người tuổi Hợi đã vận vào, khiến cuộc đời anh không được vui chăng!? Nhưng, thương anh nhớ anh, chúng ta hãy tin rằng, một khi những dòng lục bát quen thuộc của anh vang lên:

Mút mùa Lệ Thủy mưa qua
Đò ơi! Tôi gọi thiết tha dưới trời
 Hay:
Tìm về quán trọ dưới trăng
Đợi người trong mộng áo khăn
cùng về

Còn đánh thức trái tim người, thổn thức trái tim ta, thì, cơ hồ như anh vẫn hiện hữu đâu đây giữa dòng văn chương nghệ thuật, giữa dòng đời.

Nguyễn Thế Tường

--------------------------------------------------

Nhân giỗ đầu tác giả thơ Lê Đình Ty