Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, cùng với bến phà Long Đại I, bến phà Long Đại II là cầu nối giao thông đặc biệt quan trọng trên tuyến đường 15 giữa hậu phương lớn miền Bắc với chiến trường miền Nam và nước bạn Lào. Để bảo đảm vận chuyển liên tục, tránh những khi bị địch đánh phá, tháng 1-1971, ở khu vực Long Đại được phát triển thành 2 bến phà: bến phà I (ở sát cầu Long Đại ngày nay) và bến phà II (ở hạ lưu sông Long Đại cách bến I khoảng 500m).

 

Bến phà là một trong những điểm vượt sông trọng yếu ác liệt nhất trên tuyến đường Trường Sơn. Chính vì vậy, đế quốc Mỹ đã thực hiện chiến tranh huỷ diệt tại khu vực bến phà hòng ngăn chặn chi viện của miền Bắc cho chiến trường miền Nam. Máy bay B52 và nhiều loại máy bay khác của Mỹ đã trút xuống nơi đây hàng vạn tấn bom đạn đủ các loại. Đặc biệt, chúng sử dụng bom tia laze, bom từ trường, thủy lôi, đánh vào phương tiện vượt sông, phong tỏa luồng lạch, gây nhiều tội ác và thiệt hại cho bến phà. Với tinh thần chiến đấu "quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh", lực lượng bộ đội, TNXP, dân công hỏa tuyến cùng với quân dân địa phương kiên cường bám trụ “một tấc không đi, một li không dời”, dũng cảm đánh trả máy bay địch, rà phá bom mìn, san lấp hố bom, bảo đảm thông tuyến.

Tháng 7-1972, đế quốc Mỹ đánh phá ác liệt tại bến phà Long Đại I và đường 15. Để giữ vững mạch máu giao thông được thông suốt, đơn vị C130 tỉnh Thái Bình được điều động đóng quân và thường trực ứng cứu tại đây cùng bộ đội công binh. Sống và chiến đấu tại nơi được mệnh danh là “túi bom”, là “chảo lửa”, nhưng các chiến sỹ TNXP của đơn vị C130 vẫn không hề nao núng, luôn giữ vững ý chí và quyết tâm “đánh địch mà đi, mở đường mà tiến”. Địch đánh, các cán bộ chiến sỹ vẫn bám trụ địa bàn. Địch đánh xong, ta cứu người, cứu hàng hóa, khí tài, người này ngã, người khác thay thế, tiếp tục làm nhiệm vụ thông bến, bảo đảm mạch máu giao thông.

 

Ngày 19-9-1972, trong lúc các chiến sỹ của đơn vị C130 tỉnh Thái Bình đang làm nhiệm vụ vận chuyển hàng tại bến phà II Long Đại thì máy bay Mỹ bất ngờ ném bom oanh tạc xuống khu vực bến phà, gây nên thiệt hại cho bến phà. Đặc biệt, đợt ném bom của máy bay Mỹ đã làm 15 chiến sỹ C130 hy sinh (7 nữ, 8 nam), trong đó có 3 chiến sỹ hy sinh khi đang vận chuyển hàng bằng thuyền từ bờ bắc sang bờ nam sông Long Đại; 12 chiến sỹ hy sinh ngay trên bờ của bến phà và trong hầm trú ẩn. Ngoài ra, còn một số chiến sỹ bị thương nặng. Sau khi máy bay giặc Mỹ ngừng ném bom, khu vực đơn vị đóng quân chỉ còn lại bãi đất trống với ngổn ngang hố bom. Các chiến sỹ đã khẩn trương đến khu vực hầm để đào bới thật nhanh với hy vọng đồng đội của mình vẫn an toàn, nhưng sau mỗi lớp đất, trái tim họ lại quặn thắt khi nhìn thấy đồng đội của mình nằm đó, có những người thi thể không còn nguyên vẹn. Toàn đơn vị đã biến đau thương thành hành động, vượt lên sự mất mát để tiếp tục làm nhiệm vụ của mình.

Ngày 23-9-1972, máy bay Mỹ tiếp tục ném bom xuống khu vực bến phà, chiến sỹ Trần Mạnh Hà trong khi đang làm nhiệm vụ đã hy sinh, nỗi đau của đơn vị C130 càng tăng lên gấp bội.

 

Như vậy, sau hai đợt ném bom của đế quốc Mỹ, đơn vị C130 đã hy sinh 16 người. Các anh, các chị đã anh dũng hy sinh trong lúc làm nhiệm vụ tại bến phà II Long Đại ở thời điểm ác liệt nhất. Máu của các anh, chị đã thấm vào đất, hòa vào dòng sông Long Đại, nơi được ví là “tọa độ lửa” trên tuyến đường 15.

 

Để tri ân, tưởng nhớ các anh hùng liệt sỹ đã hy sinh vì sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất Tổ quốc, Tỉnh đoàn Quảng Bình đã phối hợp với Tập đoàn Công nghiệp cao su Việt Nam đầu tư xây dựng Nhà bia tưởng niệm 16 thanh niên xung phong hy sinh tại bến phà II Long Đại. Công trình khánh thành vào ngày 21-12-2012.

 

Ngày 7-10-2016, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 3101/QĐ-UBND xếp hạng di tích lịch sử đối với nơi hy sinh của 16 TNXP tại bến phà II Long Đại tháng 9-1972. Cùng với đền tưởng niệm các anh hùng liệt sỹ Trường Sơn, di tích là “địa chỉ đỏ” trong hành trình du lịch thăm lại chiến trường xưa, tri ân đồng đội. Và trong mỗi người dân, khi đến đây dâng hương tưởng niệm đều cảm thấy tự hào về những chiến công của các thế hệ cha anh đã chiến đấu anh dũng, hy sinh vì nền độc lập, tự do dân tộc.