(QBĐT)- Ngược dòng thời gian, cách đây đúng 43 năm, ngày 14-11- 1972, tiểu đội TNXP gồm 8 anh chị có nhiệm vụ san lấp hố bom trên đường 20- Quyết Thắng trong khi vào trú bom ở hang đá tại Km 16+200 bất ngờ một tảng đá lớn đổ ập xuống bịt chặt cửa hang. Đồng đội các anh, các chị tìm cách phá đá, cứu người nhưng lực bất tòng tâm. Qua 9 ngày đêm... họ anh dũng hy sinh. Cùng với những người ngã xuống trên đường 20, tên của 8 TNXP tạc vào đá núi, viết nên huyền thoại về đường 20, về Hang Tám TNXP hay Hang Tám Cô như tâm niệm những người đang sống thường hay gọi.

Bài I: Ngày của tri ân

Nếu nói về duyên nợ, những người làm báo Quảng Bình như chúng tôi luôn canh cánh về đường 20- Quyết Thắng. Bởi một nhẽ, dù có viết đến bao nhiêu thì vẫn cứ cảm giác rằng đang còn nặng nợ trước anh linh các anh hùng liệt sỹ hy sinh trên đường 20, trước hương hồn 8 TNXP nơi hang đá bên đường.

Cũng xin nhắc lại một chút về đường 20- Quyết Thắng huyền thoại: Năm 1965, lực lượng vận chuyển bằng xe cơ giới Đoàn 559, bộ đội Trường Sơn theo đường 12A qua tây Trường Sơn thường xuyên phải chịu cảnh ngập lụt tại túi nước Xiêng Phan (Lào). Đoạn từ Pắc Pha Năng đến bản Na Nô- Na Nhom ngập sâu trên 6 mét vào mùa mưa khiến hàng trăm xe ô tô bị ùn tắc, trở thành mục tiêu đánh phá của máy bay Mỹ. Cần phải có một tuyến đường khác từ đông Trường Sơn qua tây Trường Sơn đến Lùm Bùm (thuộc tả ngạn Noọng Cà Đen) kết nối với đường 128 rồi nhập vào đường 9 chi viện cho chiến trường miền Nam. Bộ Tư lệnh Đoàn 559 quyết định mở một con đường mới tránh túi nước Xiêng Phan.

Với hai hướng chính đông tây đồng thời khởi công đúng ngày 30 Tết Bính Ngọ năm 1966, huy động trên 4.800 cán bộ, chiến sỹ tham gia, sau 77 ngày đêm lao động khẩn trương, con đường rọc ngang Trường Sơn hoàn thành, chiều dài 125 km khởi điểm từ thôn Phong Nha, xã Sơn Trạch (Bố Trạch) và điểm cuối tại ngã ba Lùm Bùm.

Cán bộ, nhân viên Báo Quảng Bình viếng Đền tưởng niệm các anh hùng liệt sỹ đường 20.

Phát hiện đường 20 là một trong những tuyến giao thông huyết mạch thuộc hệ thống đường mòn Hồ Chí Minh chi viện cho chiến trường miền Nam, từ năm 1965 đến năm 1972, đế quốc Mỹ điên cuồng dội bom đánh phá hủy diệt. Mỗi cung đường, địa danh trở thành một tọa độ lửa như: cua chữ A, ngầm Ta Lê, đèo Phulanhic, ngầm Trạ Ang, Km14, Km 16, phà Xuân Sơn, phà Nguyễn Văn Trỗi... trong đó cua chữ A thuộc trọng điểm ATP (gồm cua chữ A, ngầm Ta Lê, đèo Phulanhic) là một trong số 42 điểm địch đánh phá ác liệt nhất trên 16 nghìn km mạng lưới đường mòn Hồ Chí Minh. Tại trọng điểm này, giặc Mỹ huy động 3.020 lần máy bay đánh phá, trong đó có 270 lần máy bay B52, oanh tạc 20.600 quả bom phá, 790 quả bom sát thương, 3.400 loạt bom bi, 216 quả bom cháy. Có ngày địch đánh tới 93 trận, trong đó 8 trận máy bay B52 rải thảm. Song với khẩu hiệu "Sống bám đường, chết kiên cường dũng cảm", hàng vạn bộ đội, TNXP, dân công... “một tấc không đi, một ly không rời” bám trụ trên tuyến lửa. Trong vòng 7 năm khói lửa, bom đạn ác liệt, đường 20- Quyết Thắng có 552 liệt sỹ anh dũng hy sinh, hàng ngàn người khác mang thương tích suốt đời để dệt nên những huyền thoại bất tử. Một trong những huyền thoại bất tử đó là sự hy sinh của 8 TNXP tại hang đá ở Km 16+200 với tên tuổi các anh các chị mãi mãi trường tồn: Nguyễn Văn Huệ, Trần Thị Tơ, Lê Thị Lương, Hoàng Văn Vụ, Nguyễn Văn Phương, Đỗ Thị Loan, Nguyễn Mậu Kỷ và Lê Thị Mai...

Đường 20 mùa này bất chợt nắng, bất chợt mưa. Càng gần đến ngày giỗ chung 8 TNXP, khách thập phương đến với Đền tưởng niệm càng đông. Nguyễn Tứ Vỹ, cán bộ Trung tâm Du lịch Phong Nha- Kẻ Bàng, phụ trách Ban quản lý khu di tích đón chúng tôi trong một không gian đặc quánh linh thiêng, trầm mặc. Vỹ bảo: “Trung tâm Du lịch Phong Nha- Kẻ Bàng sẽ tổ chức lễ tưởng niệm vào ngày 14- 11, sau đó tuần lễ giỗ 8 liệt sỹ TNXP hy sinh tại Hang Tám Cô sẽ kéo dài trong 9 ngày, từ ngày 19- 11 đến hết ngày 27- 11. Thời gian này anh em cán bộ trong Ban quản lý khu di tích tâm niệm với nhau đó là những ngày tri ân”.

Ngày của tri ân... Tôi ngược về quá khứ, theo hoài niệm hàng triệu người dân nước Việt và các đoàn khách quốc tế đến đường 20, viếng Đền tưởng niệm và Hang Tám TNXP. Trong những tập lưu bút nhuốm bụi thời gian được Ban quản lý khu di tích trân trọng lưu giữ tại đền, tôi tìm thấy bút tích các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước; bút tích các em nhỏ, cụ già và cả những lời trân trọng từ những cựu binh Mỹ một thời bên kia chiến tuyến.

Năm 2011, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng thăm khu di tích, trồng cây lưu niệm và trân trọng để lại những dòng chữ: “Đời đời tưởng nhớ, biết ơn các anh hùng liệt sỹ. Nguyện chung sức chung lòng xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN”. Nhân ngày Thương binh liệt sỹ 27-7- 2012, Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan đã viết khi viếng Đền tưởng niệm: “Cầu xin vong linh các anh, các chị được siêu thoát, phù hộ độ trì cho nhân dân Việt Nam, quê hương, gia đình phát triển. Những người tiếp bước các anh, các chị hôm nay nguyện mang hết sức mình phục vụ non sông, đất nước, để công lao của các anh, các chị không bị uổng phí...”. Tri ân các anh hùng liệt sỹ hy sinh trên đường 20, Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Đinh Thế Huynh viết vào sổ lưu bút, tháng 4- 2012: “Chúng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn vô hạn trước sự hy sinh cao cả của các anh, các chị vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì cuộc sống hòa bình của nhân dân ta. Chúng tôi xin nguyện noi gương chiến đấu, hy sinh của các anh hùng liệt sỹ, phấn đấu không mệt mỏi, góp phần đưa sự nghiệp đổi mới đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN đến thành công”...

Ngày của tri ân... Thế hệ trẻ đến với đường 20, với Hang Tám TNXP và Đền tưởng niệm, họ suy nghĩ gì? Trần Thị Kim Ngân, sinh viên Quảng Bình tại Hà Nội cho biết: “Chúng con tự hào và vô cùng biết ơn các anh hùng liệt sỹ hy sinh vì quê hương, đất nước, cho thế hệ trẻ chúng con có cuộc sống bình yên, hạnh phúc như ngày hôm nay”. Từ Hà Nội, cùng bố mẹ thăm đường 20, cháu Nguyễn Thị Hằng My chia sẻ: “Con cám ơn các cô, các chú thanh niên xung phong, vì các cô, các chú không tiếc máu xương của mình, hy sinh bảo vệ Tổ quốc, giúp chúng con được sống trong hòa bình”.

Peter Lenahan, một thanh niên Mỹ đến từ NewYork khi nghe về huyền thoại 8 TNXP, những kỳ tích và những hy sinh, mất mát trên đường 20 của nhân dân Việt Nam xúc động thốt lên: “Là một người Mỹ, tôi rất xấu hổ về những tội ác mà chính phủ Mỹ gây ra với nhân dân Việt Nam. Chính phủ Mỹ đã nói dối chúng tôi. Chúng tôi phản đối chiến tranh. Những tiếng nói của người trẻ đã bị chính phủ phớt lờ. Tôi rất xin lỗi nhân dân Việt Nam”.

Trên đường 20- Quyết Thắng, nơi Đền tưởng niệm các anh hùng liệt sỹ, bên Hang Tám TNXP... chẳng còn chiến tranh, hận thù hóa giải, người với người tìm đến nhau trong cảm thông, lòng tiếc thương vô hạn với những người ngã xuống. Tìm đến nhau bằng sự tri ân!

Ngô Thanh Long

Bài II: Đêm của huyền thoại