Kỷ niệm 110 năm Ngày sinh Đại tướng Võ Nguyên Giáp (25-8-1911 - 25-8-2021)
Tầm vóc danh tướng Võ Nguyên Giáp trong "Đường về Thăng Long"
- 10:40 | Thứ Tư, 01/09/2021
(QBĐT) - “Đường về Thăng Long” của nhà văn Nguyễn Thế Quang là tiểu thuyết lịch sử dày gần 600 trang khổ lớn, chuyển tải một nội dung rất phong phú. Để có được tầm vóc một nhân vật như Võ Nguyên Giáp, truyền thống anh hùng và cội nguồn trong lành của quê hương là rất quan trọng, nhưng không chỉ có thế. Vì thế, cuốn tiểu thuyết có “độ mở” về không gian, thời gian rất rộng. Tác phẩm đã được tặng giải thưởng trong cuộc thi tiểu thuyết 3 năm (2016 -2019) của Hội Nhà văn Việt Nam, hiện đang được đọc trên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam và NXB Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh đang xúc tiến việc tái bản.
Nhân kỷ niệm 110 năm Ngày sinh Đại tướng Võ Nguyên Giáp, đọc lại tác phẩm này, chúng ta thấy rõ hơn tầm vóc của vị danh tướng được cả thế giới ngưỡng mộ.
Ngay từ tên tác phẩm, chúng ta đã thấy phần nào cách tiếp cận đề tài của Nguyễn Thế Quang là không chỉ miêu tả danh tướng Võ Nguyên Giáp, mà mở rộng diện phản ánh một thời kỳ lịch sử quan trọng của đất nước với nhiều nhân vật tên tuổi khác và nhờ thế, tầm vóc của Võ Nguyên Giáp càng nổi bật.
Tác giả đã chọn không gian, thời gian là những năm đầu thế kỷ XX, khi những ngọn cờ của phong trào Cần vương đã ngã xuống, lớp lớp sĩ phu cũ, những trí thức mới cùng dân tộc tiếp bước đứng lên quyết giành lại non sông với nhiều cách nghĩ và hành động khác nhau. Bạn đọc bắt gặp ở đây nhiều nhân vật đủ các thế hệ, các tầng lớp, làm nên diện mạo lịch sử của một thời: Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh, Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng, Trần Trọng Kim, Nguyễn Tường Tam, Hoàng Xuân Hãn, Bảo Đại…
Đưa vào tác phẩm rất nhiều nhân vật có tầm cỡ lớn trong sự phức tạp của lịch sử mà sách báo đã viết khá nhiều là một thách thức lớn đối với tác giả. Làm thế nào để bạn đọc “gặp lại” một tên tuổi quen biết mà vẫn xúc động, ngỡ ngàng và cả thao thức như trước một vẻ đẹp, một kho báu mới lạ và bí ẩn?
Với tư duy trầm tĩnh đầy trách nhiệm với lịch sử, sự lao động nghiêm túc, tác giả dày công khai thác muôn vàn tài liệu từ nhiều nguồn thông tin, nên tác phẩm một mặt đã tái hiện khá chân thực lịch sử một thời với sự vận hành nghiệt ngã của nó, chỉ rõ sự lựa chọn quyết liệt, những cơ hội bị bỏ lỡ, những lối rẽ bất ngờ; mặt khác, tác giả đã đi sâu khai thác đời sống nội tâm phong phú, phức tạp của con người qua các xung đột dữ dội, nhờ đó, thế giới nhân vật trở nên đa dạng, sinh động và chân thực.
Trong Đường về Thăng Long, tác giả đã mạnh dạn tái hiện những điều “có thể có thật” - đó là những “khoảng mờ” trong lịch sử hoặc là những riêng tư, thao thức mà chính sử không thể có.
Ví như những trang miêu tả các cuộc gặp gỡ giữa Võ Nguyên Giáp với các trí thức, nhân sỹ hàng đầu đất nước, với cả “vong linh” người vợ trẻ đã quá cố Nguyễn Thị Quang Thái hoặc những thao thức của các nhân vật “phức tạp” như học giả Trần Trọng Kim, nhà văn Nguyễn Tường Tam trước những xoay chuyển của thời cuộc… Bởi vậy, biên độ phản ánh của Đường về Thăng Long được mở rộng, tạo nên một thế giới nghệ thuật có sức hút độc giả.
Chỉ xin dẫn cách tác giả “mở rộng”, cũng là sự “hư cấu” dựa trên một chi tiết có thật. Đó là khi Võ Nguyên Giáp gặp gỡ các vị lãnh đạo cùng nhân sỹ trí thức ở Huế trong chuyến công cán các tỉnh miền Nam đầu năm 1946 theo chỉ thị của Bác Hồ. Gặp Hải Triều (tức Nguyễn Khoa Văn, thân phụ nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm), Võ Nguyên Giáp liền hỏi: “Nhà thờ cụ Phan còn nguyên vẹn không”...
Và thế là hai người cùng nhớ lại lần gặp cụ Phan Bội Châu buổi sáng xuân Đinh Mão 1927. Qua ngòi bút nhà tiểu thuyết, bạn đọc hôm nay sẽ được “sống lại” không khí gần một thế kỷ trước cùng với các trí thức tên tuổi không chỉ của Huế.
“…Sáng xuân ấy trời se lạnh. Tuy đến sớm nhưng trong nhà đã có bà Đạm Phương, cô Trần Thị Như Mân, chị Bội Lan, chị Thể Chi, cùng mấy cô và Nguyễn Khoa Văn. Thầy Võ Liêm Sơn (*)chắp tay kính cẩn nói:
- Kính thưa cụ. Hôm nay một số thầy trò trường Quốc học đến đây xin bày tỏ sự ngưỡng mộ bậc chí sĩ anh hào, kính chúc cụ vẫn khang cường để bày vẽ cho lớp hậu sinh luôn tấn tới.
Thầy đọc bài thơ mừng thọ cụ vào tuổi sáu mươi:
“ Phan tiên sinh là người hào kiệt
Mười năm xưa đọc hết sách thánh hiền…”
Mọi người lắng nghe. Quanh vườn, cây cối cũng đứng lặng. Gió xuân như ngừng thổi. Giọng thầy Võ Liêm Sơn càng về cuối càng hào hứng.
Giáp thấy cụ Phan Bội Châu cũng xúc động lắm. Cụ cảm ơn thầy Võ Liêm Sơn và mọi người.
- Thưa quý thầy, quý cô và các anh, các chị…
Võ Giáp lắng nghe, tiếng Nghệ nặng mà vang như tiếng chuông đồng.
-… Lớp chúng tôi cũng già rồi, giờ chỉ trông vào lớp trẻ. Tết ni, tôi có bài thơ chúc tết thanh niên.
“ Xuân ơi xuân xuân có biết cho chăng
Thẹn cùng sông, buồn cùng núi, tủi cùng trăng
Hai mươi năm lẻ đã từng chua với xót…”
Võ Giáp nghe mà lòng háo hức. Đến mấy câu cuối thì tất cả như rạo rực hẳn lên:
“Đúc gan sắt để dời non lấp bể
Xối máu nóng rửa vết dơ nô lệ
Mới thế này là mới hỡi chư quân…”
- Từ buổi ấy đời mình đổi khác.. Võ Nguyên Giáp cất tiếng nói với Hải Triều. Ngay sau này, có những lúc nản lòng, nghĩ đến buổi đó, mình lại cố sức vượt lên…”
Đoạn văn trích dẫn không chỉ “mở rộng” cho chúng ta thấy bối cảnh và nhiều nhân vật hiện đại có tầm cỡ trong giai đoạn biến động phức tạp của lịch sử trước Cách mạng Tháng Tám mà còn giúp bạn đọc hiểu thêm nhân cách, tài năng Võ Nguyên Giáp đã được hình thành như thế nào. Nói cách khác, Võ Nguyên Giáp là con người có khả năng đặc biệt, biết hấp thu những tinh hoa của dân tộc và của cả thế giới.
 |
Có lẽ, cũng nên trích dẫn thêm đoạn tác giả miêu tả cảnh Võ Nguyên Giáp sau khi vào tận mặt trận ác liệt Nam Trung bộ đầu năm 1946, trên đường trở lại Hà Nội, đã ghé về Vinh. Tôi dùng chữ “về” vì ở Vinh, qua những trang Võ Nguyên Giáp “hồi cố”, tác giả cho chúng ta biết thời trẻ Võ Nguyên Giáp đã sống một quãng thời gian rất có ý nghĩa với thầy Đặng Thai Mai và gia đình nho sỹ họ Hồ, bao lần thân thiết trò chuyện với Nguyễn Thị Quang Thái như trong nhà mình.
“…Đêm hè tháng 7-1933, tại đây anh đọc cho Thái nghe bài thơ của Louil Aragon “Tháng bảy của tuổi xuân”: …Màu tháng bảy là màu Pháp quốc/Tháng cẩm chướng nở hoa /Tháng dân chúng đã ghi/Trên nhà ngục Bastile...”
…Giáp nói với Thái về thơ Huygo, về nỗi đau của những người đi biển trong bài thơ "Đêm đại dương", vẻ đẹp của hình tượng lão nông trong bài "Người gieo hạt". Tiếng Giáp trong, thỉnh thoảng đọc nguyên văn tiếng Pháp, giọng đầy xúc động. Thái nghe, trong mắt như có lửa, như muốn nuốt từng chuỗi âm thanh ấm áp. Tim đập rộn ràng, lòng Thái như say. Cả hai người như say…”
Đôi bạn trẻ “say” nhau và cũng “say” với bài thơ của thi sỹ cộng sản L.Aragon nổi tiếng cùng các giá trị tinh hoa của văn hóa Pháp. Võ Nguyên Giáp đã trưởng thành lên từng ngày như thế, từ tuổi thơ nghe mẹ kể chuyện ông ngoại đánh Tây trong phong trào Cần vương, nghe ông ngoại dạy dỗ rằng con người muốn làm nên sự nghiệp phải có cả “võ” lẫn “văn” và đặc biệt nhất là những năm tháng được sống, làm việc cạnh Bác Hồ cùng nhiều nhà cách mạng, trí thức tên tuổi trong thời đoạn đầy thử thách sau Cách mạng Tháng Tám mà tác giả dành phần lớn cuốn sách để tái hiện.
Cũng có thể nói đó là “con đường” đã đào luyện nên vị tướng có công đầu trong chiến thắng Điện Biên…
Như chúng ta đã biết, cuối năm 1946, Võ Nguyên Giáp cùng những chiến sỹ tạm rời Hà Nội, bước vào cuộc trường chinh gian khổ: “Giáp cảm nhận gánh nặng giang sơn đè nặng lên vai mình. Anh chợt nhớ đến Vĩnh Thụy, Trần Trọng Kim, Nguyễn Tường Tam…họ đang ở phương nào?... Dẫu sao thì ta vẫn phải quyết chiến và tìm con đường ngắn nhất về lại Thăng Long…”
Giữ đúng lời hẹn ấy, 8 năm sau, đội quân chiến thắng dưới quyền Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp đã qua cầu Long Biên về lại Thăng Long và ngày 1-5-1955, lễ duyệt binh mừng bộ đội và Chính phủ trở về Thủ đô diễn ra giữa cờ hoa rực rỡ. Trong phần “vĩ thanh”, tác giả đã miêu tả cuộc gặp gỡ thật có ý nghĩa sau lễ duyệt binh ấy giữa các nhân sỹ trí thức tiêu biểu nhất thời đó:
“…- Một cuộc Thăng Long tái ngộ thú vị. Bây giờ các cậu có thể họp Hội đồng Giáo dục Tư thục Thăng Long được rồi.
Đặng Thai Mai nhìn Phan Anh và Võ Nguyên Giáp.
- Tiếc rằng bọn mình còn thiếu một người.
- Người nào?
- Anh Nguyễn Tường Tam.
Cả mấy người chững đi trong giây lát, Võ Nguyên Giáp điềm đạm:
- Nghe đâu anh ấy có về nước và nay lại vào Sài Gòn rồi phải không?
Phan Anh trả lời:
- Đúng vậy. Hồi trở về Thăng Long, anh ấy có đến gặp anh Hãn. Anh ấy tuyên bố không làm chính trị nữa. "Làm chính trị khó lắm.. Tôi không đủ kiên định mà cũng không đủ bản lĩnh lại rất ảo tưởng. Mà chính trị là một mớ thực tế rối bong bong.” Anh ấy tuyên bố: "Tôi sẽ làm sống lại Tự lực văn đoàn…”
Một vị tướng khi đứng trên đỉnh cao quyền lực và vinh quang vẫn nghĩ đến những con người vì lẽ này hay cớ khác đã không đi cùng con đường với mình! Không phải ngẫu nhiên Võ Nguyên Giáp có bí danh là “Văn”! Chợt nghĩ, có phải nhờ tính nhân văn cao đẹp ấy, lại biết hấp thu những tinh hoa của quê hương, dân tộc và của cả thế giới - từ cụ Phan Bội Châu đến V.Huygo, từ Trần Hưng Đạo đến Napoléon Bonaparte-một thầy giáo trường tư thục Thăng Long đã trở thành danh tướng Võ Nguyên Giáp?
Nguyễn Khắc Phê
(*) Cụ Võ Liêm Sơn (1888-1949) từng đỗ cử nhân Hán học, tham gia cách mạng từ thời Đảng Tân Việt, Chủ tịch Mặt trận Liên Việt Liên khu 4; năm 1948 ra Việt Bắc họp, được Bác Hồ mời cơm, tặng thơ…
Ý kiến của bạn (Vui lòng gõ tiếng Việt có dấu.)
.
tin liên quan
Đại tướng Võ Nguyên Giáp, tài và đức vẹn toàn!
(QBĐT) - Thượng tướng, Giáo sư Hoàng Minh Thảo khẳng định: "Võ Nguyên Giáp là bậc thầy về cách đánh. Ông luôn tìm ra cách đánh độc đáo và sáng tạo, vừa bảo đảm thắng lợi cao nhất vừa hạn chế thấp nhất thương vong cho chiến sỹ…
Bước đầu tìm hiểu về Đại tướng Võ Nguyên Giáp với vấn đề bình đẳng của phụ nữ (tiếp theo và hết)
(QBĐT) - Là Tổng tư lệnh trong hai cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc, Đại tướng đã dốc toàn tâm, toàn lực lãnh đạo quân đội và nhân dân ta đánh thắng hai đế quốc là Pháp và Mỹ, vậy mà trong bộn bề công việc, Đại tướng Tổng tư lệnh vẫn luôn dành sự quan tâm cho công tác phụ nữ, cho bình đẳng nam nữ. Số bài viết về phụ nữ và bình đẳng nam nữ không nhiều nhưng cách nhìn nhận về các vấn đề này của Đại tướng lại vô cùng sâu sắc và thực tiễn.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp - "Người Anh Cả" của Quân đội nhân dân Việt Nam
Đại tướng Võ Nguyên Giáp (1911-2013) là người chiến sĩ cách mạng kiên trung, người học trò xuất sắc và gần gũi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhà lãnh đạo có uy tín lớn của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta, là Đại tướng đầu tiên của Quân đội nhân dân (QĐND) Việt Nam.
