(QBĐT) - Không phải đánh vào Hà Nội mà vẫn giải phóng Hà Nội, đó là kết quả sự lãnh đạo tài tình của Đảng và Hồ Chủ tịch, tài thao lược của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, sự hy sinh chiến đấu của toàn dân với thành quả vĩ đại: “Chín năm làm một Điện Biên. Nên vành hoa đỏ, nên thiên sử vàng”.

Ra đi hẹn một ngày về

Thế hệ đầu tiên của Trung đoàn Thủ đô sau 60 ngày đêm chiến  đấu “Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh” bảo vệ Thủ đô Hà Nội, đã thực hiện thành công cuộc rút lui thần kỳ bảo toàn lực lượng để kháng chiến lâu dài.

Thế rồi đến năm 1954, ngày 10 tháng 10, Trung đoàn Thủ đô dẫn đầu đội hình của Đại đoàn Quân Tiên phong 308 tiến vào tiếp quản Thủ đô Hà Nội.

Đeo huy hiệu “Chiến sĩ Điện Biên Phủ” trên ngực, các chiến sĩ Trung đoàn Thủ đô trở về với thành phố quê hương sản sinh ra Trung đoàn. Ngày 10-10-1954 đối với nhân dân cả nước là này gải phóng Thủ đô, còn đối với Trung đoàn Thủ đô, đó là này về lịch sử.

Theo các điều khoản của Hiệp  định Geneva 1954 và Hội nghị Trung Giã của Ủy ban Liên hiệp đình chiến, Hà Nội thuộc khu vực 80 ngày, Hải Phòng là khu vực 300 ngày để Pháp rút quân.

Ngày 8-10-1954, đúng 80 ngày sau khi ký kết Hiệp định Geneva (20-7-1954), Tiểu đoàn Bình Ca (Trung đoàn Thủ đô, Đại đoàn 308) dưới danh nghĩa một đơn vị cảnh vệ là đơn vị bộ đội đầu tiên tiến vào Hà Nội tiếp quản 35 vị trí có quân Pháp chiếm đóng. Một đoàn cán bộ dân chính hơn 200 người do đồng chí Trần Danh Tuyên dẫn đầu đã vào Hà Nội ngày 2-10-1954. Ngày 8-10-1954, quân viễn chinh Pháp làm lễ hạ cờ. Ngày 9-10-1954, quân Pháp bắt đầu rút khỏi Hà Nội. Quân Pháp rút đến đâu, quân ta tiếp quản đến đấy. Đến 16 giờ 30 phút ngày 9-10-1954, quân Pháp rút hết qua cầu Long Biên. Ngày 10-10-1954, đại quân ta tiến vào trong sự đón tiếp tưng bừng của nhân dân Hà Nội.

Sự kiện Tiểu đoàn Bình Ca vinh dự là đơn vị bộ đội đầu tiên vào tiếp quản Thủ đô là một sự trùng hợp lịch sử hiếm thấy, vì đó chính là đơn vị đầu tiên được lệnh rút ra khỏi Thủ  đô hồi đầu kháng chiến toàn quốc (1946). Các cựu chiến binh Tiểu đoàn Bình Ca rất tự hào về đơn vị mình là nhân chứng lịch sử hai đầu sự kiện: Ra đi và Ngày về. Tiểu đoàn Bình Ca là đơn vị đầu tiên thực hiện lời thề của các chiến sĩ Thủ đô "Ra đi, hẹn một ngày về".

Thế hệ cán bộ, chiến sĩ đầu tiên của Tiểu đoàn là những tự vệ chiến đấu, tự vệ thành tham gia bảo vệ Thủ đô từ ngày đầu kháng chiến toàn quốc (19-12-1946), được lệnh rút ra đợt trước (14-1-1947), tập kết ở Hạ Bằng (Sơn Tây), thành lập Tiểu đoàn mang phiên hiệu 42, được lệnh hành quân lên Việt Bắc, trấn ngự bến Bình Ca, bảo vệ cửa ngõ phía Tây của An toàn khu nơi Trung ương, Chính phủ lãnh đạo cuộc kháng chiến toàn dân. Tháng 10-1947, khi quân Pháp mở cuộc tấn công lớn lên Việt Bắc, Tiểu đoàn đã đánh thắng trận đầu trên sông Lô, từ đó được mang danh hiệu “Tiểu đoàn Bình Ca”.

Ai đã từng đi từ Tuyên Quang sang Thái Nguyên trong kháng chiến sẽ không quên “Bến phà dào dạt, sóng nước Bình Ca” (thơ Tố Hữu). Ngày nay tại bến xưa, một đài chiến thắng uy nghi được dựng lên, trên đó có khắc lời khen của Đại tướng Võ Nguyên Giáp: “Trận Bình Ca, tiểu đoàn 42 đã đánh lui một trận đổ bộ của giặc, xung phong cướp súng, bắn chìm pháo thuyền, ghi một chiến công đầu tiên, mở đầu cho những chiến công rực rỡ khác trên sông Lô”.

Sáng ngày 8-10-1954, Tiểu đoàn tiến vào Cầu Đuống. Một đoàn xe GMC và 3 xe bọc thép của quân Pháp chở quân ta đến Ban Liên hiệp đình chiến đóng tại Nhà thương Đồn Thủy (nay là Bệnh viện Trung ương Quân đội 108). Trong các cuộc tiếp xúc, trên tư thế người chiến thắng, quân ta chủ động tạo không khí thân thiện, hô khẩu hiệu “ Vive la Paix” (Hòa bình muôn năm). Bầu không khí căng thẳng nghi ngại ban đầu được xua tan.

Nhân dân phất cờ, tung hoa, reo mừng, chào đón đoàn quân tiến về giải phóng Thủ đô ngày 10-10-1954. Ảnh tư liệu

Ngoài công tác bảo vệ, anh em ta còn chủ động tiếp xúc tuyên truyền địch vận dưới nhiều hình thức như cắm hoa đầu súng để tỏ thiện chí hòa bình, xem ảnh vợ con lính Pháp rồi ra hiệu nên về nước. Đồng chí nào biết tiếng Pháp thì nói: "Paix! Rapatriement!" (Hòa bình! Hồi hương!). Quân địch sợ nhất lúc chiến sĩ ta hát: "Bao chiến sĩ anh hùng...", "Vì nhân dân quên mình".

Hai ngày cùng canh gác chung với quân Pháp, Tiểu đoàn Bình Ca đã giữ  nguyên vẹn 35 địa điểm an toàn. Hai ngày căng thẳng và có bộ phận bị đói, nhưng Tiểu đoàn đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ “tiễn” quân Pháp đi, đón Đại đoàn vào giải phóng Thủ đô. Cuộc sống bình thường của Hà Nội vẫn giữ vững: Xe điện vẫn leng keng, nước vẫn chảy, điện vẫn sáng trong mỗi gia đình... Đó là chiến công của các cơ sở cách mạng trong lòng Hà Nội và của các chiển sĩ Tiểu đoàn Bình Ca.

Đại quân tiến vào Hà Nội

5h sáng ngày 10-10-1954, lệnh giới nghiêm vừa hết, cả thành phố náo nhiệt hẳn lên. Nhà thờ mở cửa chào đón ngày mới, ngày giải phóng Thủ đô. Phố xá trang điểm thêm bằng cờ, biểu ngữ, trang trí thêm cổng chào. Mọi người mặc bộ quần áo đẹp nhất, đường phố sạch sẽ tinh tươm đón đoàn quân chiến thắng trở về.

8h sáng, các đơn vị trong Đại đoàn 308 quân phục chỉnh tề, huy hiệu “Chiến sĩ Điện Biên Phủ” cài trên ngực áo trở về trong lòng nhân dân Hà Nội giữa một rừng cờ hoa trong sự đón mừng nồng nhiệt của đồng bào.

Anh hùng Nguyễn Quốc Trị, Trung đoàn trưởng Trung đoàn Thủ đô và  Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 54 Trần Đông dẫn đầu đội hình bộ binh tiến từ khu vực Mai Dịch qua ô Cầu Giấy, Kim Mã, Hàng Đẫy, vườn hoa Cửa Nam, Hàng Bông, Hàng Gai ra Bờ Hồ, qua Hàng Đào, chợ Đồng Xuân, Hàng Đậu, Cửa Bắc vào thành Hà Nội.

Từ phía Nam một  đội hình bộ binh khác gồm Trung đoàn Tu Vũ và  Đại đoàn do Trung đoàn trưởng Trung đoàn Tu Vũ chỉ huy từ Việt Nam Học xá lần lượt tiến qua Bạch Mai, phố Huế ra, ra Tràng Tiền rồi vòng về khu vực Đồn Thủy.

Tiến sau đội hình bộ binh là đội hình cơ giới. Hơn 100 xe Molotova nước sơn màu lá mạ còn mới tinh khôi, cánh cửa in phù hiệu sao vàng trên nền đỏ, nối đuôi nhau tiến vào nội thành. Trên xe, các chiến sỹ ngồi ngay ngắn, súng dựa trên sàn, lưỡi lê tuốt trần sáng loáng.

Dẫn đầu đội hình cơ giới là một đoàn xe com-măng-ca mui trần. Trên xe đầu tiên, Tướng Vương Thừa Vũ, Tư lệnh Đại đoàn 308, Chủ tịch Ủy ban Quân chính thành phố, giơ tay chào đồng bào. Tiếp theo đó là xe của bác sĩ Trần Duy Hưng, Phó Chủ tịch Ủy ban Quân chính, rồi đến xe của các đồng chí trong Bộ Tư lệnh Đại đoàn là Chính ủy Song Hào, Đại đoàn phó Cao Văn Khánh.

Sau đoàn Molotova chở bộ binh là đội hình pháo binh. Những khẩu đội pháo cao xạ nòng súng vươn thẳng trời cao với các chiến sĩ ngồi nghiêm trang trên mâm pháo. Đoàn quân đi đến đâu là tiếng reo hò nổi lên như sóng dậy. Đường phố rực màu cờ, chật ních người. Những gương mặt rạng rỡ, nụ cười ánh mắt, tay vẫy, những giọt lệ.

Lễ  chào cờ lịch sử

Buổi chiều 10-10-1954 là Lễ chào cờ lịch sử. Lá cờ chiến thắng của Tổ quốc tung bay trên đỉnh Cột Cờ. Trời thu Hà Nội xanh ngắt, điểm một sắc cờ đỏ thắm tựa bông hoa.

Trên sân vận động Manzin (nay là sân Cột Cờ), các đơn vị tham dự lễ chào cờ tập hợp thành khối vuông nghiêm chỉnh. Hàng đầu là đội hình bộ binh gồm Trung đoàn Thủ đô, đại diện các đơn vị Đại đoàn 308 và Trung đoàn 57 Đại đoàn 304.

Đứng sau đội hình bộ binh là đội hình cơ giới và pháo binh xếp hàng ngang thẳng tắp, xe pháo nghiêm chỉnh, pháo thủ và bộ binh cơ giới đứng nghiêm trên xe.

Xung quanh sân vận  động, nhân dân các khu phố kéo đến đông nghịt đứng vòng trong vòng ngoài chật ních cả đường Hoàng Diệu và đường Cột Cờ (nay là đường Điện Biên Phủ). Ai cũng muốn có mặt trong Lễ chào cờ lịch sử hôm ấy. Đúng 15h, còi Nhà hát Lớn nổi lên một hồi dài. Toàn thành phố hướng về thành Hoàng Diệu.

Đứng chủ thể lễ chào cờ là Tướng Vương Thừa Vũ và bác sỹ Trần Duy Hưng. Đoàn quân nhạc cử Quốc thiều. Mọi người kính cẩn nhìn lên lá quốc kỳ đang tung bay trên đỉnh Cột Cờ cao ngất. Tiếng nhạc vừa dứt, Thiếu tướng Vương Thừa Vũ, Chủ tịch Ủy ban Quân chính thành phố Hà Nội bước ra trước máy phóng thanh trân trọng đọc lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi đồng bào Thủ đô.

Mở đầu lời kêu gọi, Bác viết: “8 năm qua, Chính phủ đã phải xa rời Thủ đô để kháng chiến cứu nước. Tuy xa nhưng lòng Chính phủ luôn gần cạnh đồng bào. Ngày nay do nhân dân ta đoàn kết nhất trí, quân đội ta chiến đấu anh dũng, hòa bình đã thắng lợi, Chính phủ ta lại trở về Thủ đô với đồng bào. Muôn dặm một nhà, lòng vui mừng khôn xiết”.

Bác hỏi thăm thân mật đồng bào rồi căn dặn: “Sau cuộc biến đổi lớn, việc khôi phục lại đời sống bình thường sẽ phức tạp, khó khăn. Nhưng Chính phủ cố gắng quyết tâm, toàn thể đồng bào Hà Nội đồng tâm nhất trí góp sức với Chính phủ thì nhất định chúng ta vượt qua mọi khó khăn và đạt được mục đích chung làm cho Hà Nội thành một Thủ đô yên ổn, vui tươi và phồn thịnh”.

Trung tướng Phạm Hồng Cư
Nguyên Cục trưởng Cục Văn hoá
(Tổng cục Chính trị, Phó Tư lệnh
kiêm Chủ nhiệm Chính trị Quân khu 2

-------------------------------

Nguồn: Chinhphu.vn