(QBĐT) - Tháng 8-1999, Đại tướng Võ Nguyên Giáp về thăm quê đúng dịp sinh nhật lần thứ 88 của ông. Chuyến thăm này đúng một tuần, có thời gian dài nhất trong tất cả các chuyến Đại tướng về thăm quê. Đại tướng đã dành cho bà con quê nhà những tình cảm và sự quan tâm hết sức đặc biệt, đi thuyền trên sông Kiến Giang, nghe hò khoan Lệ Thuỷ...
Mặc dù xa quê làm cách mạng đã hơn 80 năm, thế nhưng trong giọng nói của Đại tướng vẫn không có gì khác với người dân Quảng Bình. Nơi đầu tiên mà Đại tướng đến khi về quê nhà là nghĩa trang liệt sĩ của huyện, ở xã Mai Thuỷ. Nơi đây có hàng ngàn người con của quê hương Lệ Thuỷ đã ngã xuống trong 2 cuộc kháng chiến trường kỳ, trong đó có liệt sỹ Võ Quang Nghiêm, người cha kính yêu của Đại tướng, đã anh dũng hy sinh tại Huế, trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Rồi Đại tướng đến thắp hương trước mộ mẹ và những người thân trong gia đình, được an táng gần nghĩa trang huyện.
Chuyến thăm quê này có một chuyện làm cho Đại tướng vô cùng xúc động là khi được thấy ngôi nhà cũ xưa gắn bó bao kỷ niệm tuổi thơ của Đại tướng, được con cháu và chính quyền địa phương trùng tu lại. Đặt chân đến nhà, Đại tướng thắp hương cho tổ tiên ông bà và cho người vợ, người đồng chí thân yêu-liệt sỹ Nguyễn Thị Quang Thái. Rồi Đại tướng hỏi thăm những người bạn thiếu thời, ai còn ai mất, đời sống ra sao, bắt tay hỏi chuyện từng người đến thăm...
 |
| Đại tướng về thăm nhà. |
Chuyến về thăm nhà này gặp lại bạn bè ngày xưa ở làng An Xá, Đại tướng nhớ và gọi tên từng người rất thân tình. Đại tướng đã gặp lại ông Chức, lúc đó là 86 tuổi (nhỏ hơn Đại tướng 2 tuổi), ông Đẩu, cùng tuổi với Đại tướng; còn một người bạn mà Đại tướng nhắc đến là ông Trần Dĩ, đã mất trước đó...
Qua tâm sự với chị Võ Hồng Anh, con gái của Đại tướng chúng tôi được biết, trước lúc con cháu và chính quyền địa phương có ý định trùng tu lại ngôi nhà, Đại tướng nói rằng "Nếu tu sửa lại được ngôi nhà giống ngôi nhà của cha mẹ ngày xưa thì nên làm". Ngôi nhà bây giờ được trùng tu lại đúng nguyên trạng như ngôi nhà xưa của gia đình Đại tướng. Nhà gỗ 3 gian, 2 chái nằm trên nền đất cũ, giữa khu vườn nhiều cây xanh. Đại tướng căn dặn con cháu là phải cố gắng giữ gìn ngôi nhà cẩn thận vì đó là ngôi nhà ông bà mình để lại và được bà con và chính quyền góp sức trùng tu. Phải làm sao để ngôi nhà vườn tược luôn có bàn tay chăm sóc của con người để khi bà con đến thăm người ta không thấy nó lạnh lùng.
Đại tướng trầm tư như kéo về bao kỷ niệm thuở ấu thơ khi ông đứng dưới gốc cây khế, cây mít trong vườn. Đại tướng chỉ cho chúng tôi vị trí các cây đã trồng trong vườn ngày xưa. Đại tướng nói gốc mít ngày xưa cụ thân sinh trồng, nhà theo làng nước chạy giặc mấy lần, gốc mít cũng bị bom đạn cày xới mà vẫn kiên gan đứng đó, đợi chủ về. Sau này bão lụt, cây mít bị tốc rễ, gia đình trồng lại cây mít khác trên nền đất cũ để làm kỷ niệm. Còn cây khế sau nhà đã hơn 100 tuổi. Dưới gốc cây ngày xưa Đại tướng thường hay ngồi học bài cùng những người bạn. Đại tướng kể lại nhiều chuyện xưa, hầu hết các câu chuyện đều gắn với kỷ niệm ngôi nhà và mảnh vườn nhà!
Buổi tối, Đại tướng tiếp bà con trong ngôi nhà của mình. Đại tướng dặn với 2 con gái là chị Hồng Anh và chị Bình, tự đi pha trà, rót nước mời bà con. Đại tướng dành nhiều thời gian hỏi chuyện bà con và chính quyền thôn An Xá, xã Lộc Thuỷ. Đại tướng rất quan tâm đến đời sống của người dân, nhất là việc học hành, khám chữa bệnh.
Khi các đồng chí cán bộ địa phương thôn An Xá và lãnh đạo xã Lộc Thủy đến thăm, Đại tướng hỏi rất cặn kẽ tình hình sản xuất, kinh tế-xã hội trong xã. Đại tướng hỏi còn bao nhiêu hộ gia đình đang dùng nước sông Kiến Giang. Được các đồng chí cán bộ xã cho biết đến nay có trên 50% hộ có giếng khoan, không còn hộ đứt bữa, hộ đói nghèo cũng ít, nét mặt Đại tướng tươi vui. Đại tướng hỏi đồng chí Chủ tịch UBND xã Lộc Thủy về chuyển đổi công nghệ làm chiếu cói đến đâu. Đại tướng đề nghị với lãnh đạo địa phương quan tâm đến nghề làm chiếu truyền thống của làng An Xá, tổ chức khai thác tốt phá Hạc Hải và chú trọng đến môi trường, giáo dục, y tế; xem đó là nhiệm vụ quan trọng của đảng bộ địa phương.
 |
| Đại tướng thắp hương ở nghĩa trang liệt sĩ quê nhà. |
Đại tướng nhắc nhở cần thực hiện dân chủ cơ sở một cách thực sự, tài chính phải công khai, làm sao để dân tin vào cán bộ lãnh đạo mới giành được thắng lợi. Đại tướng nhắc nhở các đồng chí cán bộ thôn, xã cần phải quan tâm đến đời sống người nông dân. Trong chuyến thăm quê lần này Đại tướng đã đến thăm và trồng cây lưu niệm ở chùa An Xá, một di tích lịch sử cách mạng, là nơi diễn ra hội nghị Việt Minh của tỉnh bàn kế hoạch cướp chính quyền, năm 1945. Đại tướng đi thuyền trên sông Kiến Giang xem bơi trải và nghe hò khoan Lệ Thuỷ, chụp ảnh lưu niệm với bà con quê nhà, với các nhà báo tháp tùng Đại tướng...
Chị Hồng Anh kể cho chúng tôi nhiều chuyện mà Đại tướng quan tâm đến quê nhà. Đại tướng thường xuyên nhận được Báo Quảng Bình gửi biếu và say sưa đọc để biết thông tin về quê hương. Trong những lần nghe tin quê nhà bị bão lụt, Đại tướng đều điện thoại về hỏi thăm cặn kẽ tình hình bà con có bị thiệt hại gì nhiều không, Đại tướng còn trích tiền lương gửi về ủng hộ bà con bị thiệt hại.
Đại tướng nói ở ngoài này (Hà Nội), ngày nào Đại tướng cũng đọc Báo Quảng Bình, nghe ngóng tình hình địa phương thấy nhiều việc tốt nhưng có việc chưa hay. Đại tướng căn dặn bà con trong thôn không nên dùng nước sông Kiến Giang chưa được xử lý để ăn uống. Đại tướng đề nghị chính quyền địa phương cần có giải pháp để nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho bà con, quan tâm hơn nữa các gia đình chính sách, người có công...
Đại tướng rất ít khi nói về đời riêng của mình, mặc dù tuổi đã cao nhưng sức khỏe của Đại tướng vẫn tốt. Ăn uống của Đại tướng cũng rất đơn giản, thích nhất là những món như cá bống kho của Lệ Thủy hay cá kho tộ kiểu Nam Bộ. Đại tướng ăn nhiều rau và hoa quả, nhất là chuối, không uống rượu bia, thường uống chè xanh, nước khoáng...
Nhân dịp mừng sinh nhật lần thứ 101 của Đại tướng, chúng tôi xin ghi lại vài nét để góp thêm chút tư liệu về người con ưu tú của quê hương Quảng Bình.
Trọng Thái